Shogher Kochar
samedi 20 février 2016
mercredi 3 février 2016
ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ. ՏԱՂ ՎԱՍՆ ՎԵՐԱՑՄԱՆ ԽԱՉԻՆ
Ես ձայն զառիւծուն ասեմ՝
որ գոչէր ի քառաթևին,
Ի քառաթևին գոչէր,
ձայն առնէր ի սանդարամետն։
Սանդարամետն այն ի դող եղեալ
սասանէր ի ձայնէն ահեղ։
Ահեղ ձայնս որ ես լուայ,
սա քակէ զամուրս, որ ունիմ։
Զամուրս իմ քակել կամի,
գերելոցն առնել գերէդարձ։
Գերեացն երանի ասեմ՝
որ եղեն ի յառն առիւծուն.
Ի յառն առիւծուն եղեն՝
այլ չունին ակն տանջելոյ.
Ակն տանջելոյ չունին՝
ակն ունին անանց պսակին.
Պսակ բոլորեալ առնուն.
յառիւծէն՝ յանմահ արքայէն.
Փա՜ռըս փրկողին տացո՛ւք,
որ փրկեաց զգերեալսն ի բանտէն։
որ գոչէր ի քառաթևին,
Ի քառաթևին գոչէր,
ձայն առնէր ի սանդարամետն։
Սանդարամետն այն ի դող եղեալ
սասանէր ի ձայնէն ահեղ։
Ահեղ ձայնս որ ես լուայ,
սա քակէ զամուրս, որ ունիմ։
Զամուրս իմ քակել կամի,
գերելոցն առնել գերէդարձ։
Գերեացն երանի ասեմ՝
որ եղեն ի յառն առիւծուն.
Ի յառն առիւծուն եղեն՝
այլ չունին ակն տանջելոյ.
Ակն տանջելոյ չունին՝
ակն ունին անանց պսակին.
Պսակ բոլորեալ առնուն.
յառիւծէն՝ յանմահ արքայէն.
Փա՜ռըս փրկողին տացո՛ւք,
որ փրկեաց զգերեալսն ի բանտէն։
lundi 1 février 2016
Գրիգոր Նարեկացի. Քարոզ ի Գալուստ Սուրբ Հոգւոյն
Գանձ լուսոյ, փառակից Որդւոյ,
Անճառ զաւրութիւն, ահեղ մեծութիւն, անբաւ բնութիւն․
Լոյս ի լուսոյ, ոգի Բարձրելոյ, պատկեր անփոփոխ, պարզ, անզննելի․
Հաստիչ հոգւոց, հանդերձիչ մարմնոց․
Անուն պաշտելի, ճշմարիտ բարի, անեղանելի,
Էակից ընդ Հաւր եւ Տէր բոլորից․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Րաբուն հանճարոյ տեսութեան մերոյ
Անթարգմանելի խորոցդ Աստուծոյ,
Որ դու միայն մինդ յիսկութենէ տեսակ առանձին․
Ոգի տիրական, ուրոյն կերպարան կատարելութեան,
Յորմէ գոյացան եղեալքս ամենայն,
Ուստի յաւրինակ նորոյ փրկութեանս,
Զնախնի խաւարն աշխարհատարած անզարդութեան
Հին նսեմութեան գեղատխուր անպատրաստութեան,
Վայելչական հրաշագործութեամբ շրջմամբ քո ի ջուրս՝
Բանիւ բղխողիդ ի լոյս փոխեցեր.
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Ի զաւրս վերինս փառատրողացն
Սրբաբանեալ կազմիչդ համայնից․
Ի կտակս աւրինաց եւ մարգարէից՝ ազդումն եւ պատճառ.
Շնչումն ահաւոր եւ ձայն կենդանի․
Հանդերձիչ երկնի առ Նոյիւն
Եւ տիեզերահեղձոյց ծովուն ցամաքիչ․
Բաժանող շրթանց առաջին ձայնիցն սնոտիաժողով միաբանելոցն,
Յայլ հրաւէր նորոգ պանծալի համաբարբառ տպաւորութեան․
Հողմ սաստիկ եգիպտակործան եւ ամպ վերարկու տոհմին Յակոբայ,
Ուժգին եւ հանդարտ նոյն առ Հեղիաս․
Պատմաբանիչ հրովարտակաւք քոյինաշունչ պատմագրութեանց
Եւ յապագայսն տեսողութիւն հրամայեցեր աստուածայնապէս,
Որով զճանապարհ յաղթողին մահու եւ Բելիարայ
Յաւուրս վերջինս այսու ծանուցեր․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Գովեստ քեզ, անեղծ եւ Տէր անստեղծ,
Ամենիշխան աջ զաւրեղութեան՝ մարդացելոյն Աստուծոյ աւծումն՝
Կերպիւ աղաւնւոյ ցուցեալ ի Յորդանան․
Հաւասարափառ զուգաթիւ ընդ Հաւր,
Հրամանատու գործոցն Յիսուսի եւ տնաւրինականաց մեծին գուշակումն․
Տեսութիւն լուսոյ՝ հովանի ի լերինն Թաբորական
Արարչատես ներգործեցելոցն․
Ի ցոյցս դիմաց, ի ձեւս հրաշից,
Ի յամս դարուց, ի հարս նախնեաց
Առձեռն երեւոյթ տուեալ զաւրինակն ճշմարտութեան՝ նշանակ յայտնի,
Կանխագրելոցն կնիք՝ սկզբնատիպ թագաւորութեանց,
Աւծման իւղոյն մաքրութեան սահման եւ սկիզբն․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Ո՜վ զարմանաւոր եւ սքանչելապայծառ՝ հեղեալ ի յԷԷն բնութիւն անթերի,
Անհատ անդուստ եւ այսր աննուազ,
Բարեբանեալդ յաւրհնեցելոյն յերեսս բոցոյ
Բուրելոյ խնկոցն ճնշմամբ խառնելոյ,
Հիանշմար մրրիկ ահարկու ընտրողական հրեղինաց լեզուացն,
Բազմեալ ի պարծանս աշակերտելոցն յաւուրս լուսոյ Պենտեկոստէին,
Զհրաճաշակ բաժակն կենաց մատռուակեցեր քոյոց սիրելեացն։
Զթերին իսկապէս լցուցեր,
Զտարակոյսն փարատեցեր,
Զտգիտութիւնն իմաստնացուցեր,
Զբարեաց աւանդն կրկնեցեր,
Զփափագ ըղձիցն արձանացուցեր,
Սպասողացն քում ծանուցար,
Ամբարձելոց ձեռացն աղերսիւ՝ արագ յայտնեցար,
Պաղատանաց ձայնից հեծութեան՝ փոյթ ժամանեցեր,
Զղաւղեալսն երկիւղիւ խառնեալ խնդութեամբ՝
Ընդ տիեզերս տարածեցեր,
Վկայ հաւաստի լրմանն շնորհի խոստմանն աւետեաց ելից Միածնին՝
Յաւազանին ջուր միացուցեր,
Զշնորհիդ քո լոյս եկեալ ի յերկնից՝ աւդով քաղցրութեան
Ժառանգ անմահից կենաց յերկինս գրեցեր․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Րոպէից մաքրումն եւ ազատարար․
Խնամակալ զաւրեղ, բարեխաւս եւ խաղաղարար,
Առ քեզ պաղատիմք, Աստուած անսկիզբն,
Ստեղծիչ շնչոց, ոգի կերպաւոր, անձն դիմաւոր,
Որդւոյ մերձաւոր, բնաւից թագաւոր, ընդ Հաւր միաւոր,
Որով լնուն ի տուրս պարգեւի անաչառ բաշխմամբ՝ բարձունք եւ ստորինք․
Ընկալցիս զքո ընտրեալսն եւ զաւրացուսցես ի հանդէս քոց պատուիրանացդ
Զքահանայապետն մեր դիտողութեան քոյինակրաւն պատւոյդ սրբութեան՝
Զհայրապետն մեր զտէր [այս անուն],
Զայցելուն դատման ընտրութեան, որ ընդ քեզն է կցորդութիւն,
Զպէտս վարժից կրթութեան, որ ընդ քեզ է դաւանութիւն․
Զբազմամասնեայ գումարս դասուց՝ յանուն քո ժողովելոցս․
Զբարեպաշտ թագաւորն մեր իւրով ծննդովք,
Զինուորաւք եւ զաւրապետաւք՝ աստուածութեանդ քում պաշտաւնէիւք,
Ձիականաւք եւ հետեւակաւք,
Սոսկականաւք եւ քաղաքայնաւք,
Ուխտաւորաւք եւ նուիրողաւք,
Ապաձեռնաւք եւ ամենայն մարդկան հասակաւք,
Որ հովուես եւ բարձրացուցանես, ամենառատ Տէր,
Լիապարգեւ ի պէտս կարեաց փրկութեան քումդ աղաչողաց․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Ի քեզ նկատեալ հայի, բարեգործ, ամենայն ակն տեսողի․
Ապաւէն յուսոյ փրկութեան, կենաց առաջնորդ ի լոյսն վերին․
Գրգիչ կենդանեաց, հանգիստ մեռելոց,
Խնամող ուղեկից ամենավստահ,
Տեղի բերկրութեան եւ վայր ցնծութեան,
Անապարագրելի ունող համայնից,
Վերանորոգեալ դասակարգեսցես զհրաժարեալսն ի քեզ
Հաւատով հանդիսիւ բարեբանական գթութեամբ, աւրհնեալ յաւիտեան.
Ահա յիշեսցես եւ ողորմեսցիս ննջեցելոցն
Յուսով յարութեան, խնդրեմք։
Եւ եւս առաւել
Զյորդորումն սիրոյ եւ զգործս բարեաց պարգեւել մեզ խնդրեմք։
Րոտել զմարմինս մեր
Ի մի շաւիղ ընտրութեան Հոգւոյ սիրոյն որ առ Տէր, խնդրեմք։
(Փոխ.)
Գերազանց կոչումն եւ ձայն կենդանի,
Ահաւոր, մեծանուն, հզաւր․
Հոգի հեզութեան, գթութեան, մարդասիրութեան եւ ողորմութեան․
Բարեխաւսութեամբ Կուսի իսկուհւոյ, մաւրդ կենդանեաց
Հանդերձելոյդ ի քէն Տիրամաւրդ եւ Աստուածածնիդ
Մաղթողական աղերսարկութեամբ մեծին ի ծնունդս կանանց,
Մկրտութեանն Կարապետի եւ համագոյակցիդ քո ձեռնադրողի․
Խնկանուէր հայցմամբ երջանկացն առաքելոց եւ մարգարէից,
Մարտիրոսական հանդիսիւ սրբոյն Ստեփանոսի
Եւ որք նովաւ զաւրացան վկայք․
Մեծավաստակ առաքինութեամբ դաւանողին զքեզ՝
Սրբոյն Գրիգորի եւ ամենեցուն մեր Լուսաւորչի․
Մաքրակրաւնից ազանց միանձանց եւ զքեզ Աստուած խոստովանողաց,
Որ ի վերջնումն աւուր մեծի
Յայտնիս նորոգել, միայն ողորմած, զʼի քէն գոյացեալքս։
Եւ այժմ ողորմեաց մեզ, Տէր Աստուած մեր,
Ըստ մեծի ողորմութեան քում։
http://narekatsi.agnian.com/hy/works/gandzer#Hogi
Անճառ զաւրութիւն, ահեղ մեծութիւն, անբաւ բնութիւն․
Լոյս ի լուսոյ, ոգի Բարձրելոյ, պատկեր անփոփոխ, պարզ, անզննելի․
Հաստիչ հոգւոց, հանդերձիչ մարմնոց․
Անուն պաշտելի, ճշմարիտ բարի, անեղանելի,
Էակից ընդ Հաւր եւ Տէր բոլորից․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Րաբուն հանճարոյ տեսութեան մերոյ
Անթարգմանելի խորոցդ Աստուծոյ,
Որ դու միայն մինդ յիսկութենէ տեսակ առանձին․
Ոգի տիրական, ուրոյն կերպարան կատարելութեան,
Յորմէ գոյացան եղեալքս ամենայն,
Ուստի յաւրինակ նորոյ փրկութեանս,
Զնախնի խաւարն աշխարհատարած անզարդութեան
Հին նսեմութեան գեղատխուր անպատրաստութեան,
Վայելչական հրաշագործութեամբ շրջմամբ քո ի ջուրս՝
Բանիւ բղխողիդ ի լոյս փոխեցեր.
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Ի զաւրս վերինս փառատրողացն
Սրբաբանեալ կազմիչդ համայնից․
Ի կտակս աւրինաց եւ մարգարէից՝ ազդումն եւ պատճառ.
Շնչումն ահաւոր եւ ձայն կենդանի․
Հանդերձիչ երկնի առ Նոյիւն
Եւ տիեզերահեղձոյց ծովուն ցամաքիչ․
Բաժանող շրթանց առաջին ձայնիցն սնոտիաժողով միաբանելոցն,
Յայլ հրաւէր նորոգ պանծալի համաբարբառ տպաւորութեան․
Հողմ սաստիկ եգիպտակործան եւ ամպ վերարկու տոհմին Յակոբայ,
Ուժգին եւ հանդարտ նոյն առ Հեղիաս․
Պատմաբանիչ հրովարտակաւք քոյինաշունչ պատմագրութեանց
Եւ յապագայսն տեսողութիւն հրամայեցեր աստուածայնապէս,
Որով զճանապարհ յաղթողին մահու եւ Բելիարայ
Յաւուրս վերջինս այսու ծանուցեր․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Գովեստ քեզ, անեղծ եւ Տէր անստեղծ,
Ամենիշխան աջ զաւրեղութեան՝ մարդացելոյն Աստուծոյ աւծումն՝
Կերպիւ աղաւնւոյ ցուցեալ ի Յորդանան․
Հաւասարափառ զուգաթիւ ընդ Հաւր,
Հրամանատու գործոցն Յիսուսի եւ տնաւրինականաց մեծին գուշակումն․
Տեսութիւն լուսոյ՝ հովանի ի լերինն Թաբորական
Արարչատես ներգործեցելոցն․
Ի ցոյցս դիմաց, ի ձեւս հրաշից,
Ի յամս դարուց, ի հարս նախնեաց
Առձեռն երեւոյթ տուեալ զաւրինակն ճշմարտութեան՝ նշանակ յայտնի,
Կանխագրելոցն կնիք՝ սկզբնատիպ թագաւորութեանց,
Աւծման իւղոյն մաքրութեան սահման եւ սկիզբն․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Ո՜վ զարմանաւոր եւ սքանչելապայծառ՝ հեղեալ ի յԷԷն բնութիւն անթերի,
Անհատ անդուստ եւ այսր աննուազ,
Բարեբանեալդ յաւրհնեցելոյն յերեսս բոցոյ
Բուրելոյ խնկոցն ճնշմամբ խառնելոյ,
Հիանշմար մրրիկ ահարկու ընտրողական հրեղինաց լեզուացն,
Բազմեալ ի պարծանս աշակերտելոցն յաւուրս լուսոյ Պենտեկոստէին,
Զհրաճաշակ բաժակն կենաց մատռուակեցեր քոյոց սիրելեացն։
Զթերին իսկապէս լցուցեր,
Զտարակոյսն փարատեցեր,
Զտգիտութիւնն իմաստնացուցեր,
Զբարեաց աւանդն կրկնեցեր,
Զփափագ ըղձիցն արձանացուցեր,
Սպասողացն քում ծանուցար,
Ամբարձելոց ձեռացն աղերսիւ՝ արագ յայտնեցար,
Պաղատանաց ձայնից հեծութեան՝ փոյթ ժամանեցեր,
Զղաւղեալսն երկիւղիւ խառնեալ խնդութեամբ՝
Ընդ տիեզերս տարածեցեր,
Վկայ հաւաստի լրմանն շնորհի խոստմանն աւետեաց ելից Միածնին՝
Յաւազանին ջուր միացուցեր,
Զշնորհիդ քո լոյս եկեալ ի յերկնից՝ աւդով քաղցրութեան
Ժառանգ անմահից կենաց յերկինս գրեցեր․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Րոպէից մաքրումն եւ ազատարար․
Խնամակալ զաւրեղ, բարեխաւս եւ խաղաղարար,
Առ քեզ պաղատիմք, Աստուած անսկիզբն,
Ստեղծիչ շնչոց, ոգի կերպաւոր, անձն դիմաւոր,
Որդւոյ մերձաւոր, բնաւից թագաւոր, ընդ Հաւր միաւոր,
Որով լնուն ի տուրս պարգեւի անաչառ բաշխմամբ՝ բարձունք եւ ստորինք․
Ընկալցիս զքո ընտրեալսն եւ զաւրացուսցես ի հանդէս քոց պատուիրանացդ
Զքահանայապետն մեր դիտողութեան քոյինակրաւն պատւոյդ սրբութեան՝
Զհայրապետն մեր զտէր [այս անուն],
Զայցելուն դատման ընտրութեան, որ ընդ քեզն է կցորդութիւն,
Զպէտս վարժից կրթութեան, որ ընդ քեզ է դաւանութիւն․
Զբազմամասնեայ գումարս դասուց՝ յանուն քո ժողովելոցս․
Զբարեպաշտ թագաւորն մեր իւրով ծննդովք,
Զինուորաւք եւ զաւրապետաւք՝ աստուածութեանդ քում պաշտաւնէիւք,
Ձիականաւք եւ հետեւակաւք,
Սոսկականաւք եւ քաղաքայնաւք,
Ուխտաւորաւք եւ նուիրողաւք,
Ապաձեռնաւք եւ ամենայն մարդկան հասակաւք,
Որ հովուես եւ բարձրացուցանես, ամենառատ Տէր,
Լիապարգեւ ի պէտս կարեաց փրկութեան քումդ աղաչողաց․
Ահա ընկալցիս զերկրպագութիւն քում դաւանողացս
Քեզ ի հաճութիւն, աղաչեմք։
Ի քեզ նկատեալ հայի, բարեգործ, ամենայն ակն տեսողի․
Ապաւէն յուսոյ փրկութեան, կենաց առաջնորդ ի լոյսն վերին․
Գրգիչ կենդանեաց, հանգիստ մեռելոց,
Խնամող ուղեկից ամենավստահ,
Տեղի բերկրութեան եւ վայր ցնծութեան,
Անապարագրելի ունող համայնից,
Վերանորոգեալ դասակարգեսցես զհրաժարեալսն ի քեզ
Հաւատով հանդիսիւ բարեբանական գթութեամբ, աւրհնեալ յաւիտեան.
Ահա յիշեսցես եւ ողորմեսցիս ննջեցելոցն
Յուսով յարութեան, խնդրեմք։
Եւ եւս առաւել
Զյորդորումն սիրոյ եւ զգործս բարեաց պարգեւել մեզ խնդրեմք։
Րոտել զմարմինս մեր
Ի մի շաւիղ ընտրութեան Հոգւոյ սիրոյն որ առ Տէր, խնդրեմք։
(Փոխ.)
Գերազանց կոչումն եւ ձայն կենդանի,
Ահաւոր, մեծանուն, հզաւր․
Հոգի հեզութեան, գթութեան, մարդասիրութեան եւ ողորմութեան․
Բարեխաւսութեամբ Կուսի իսկուհւոյ, մաւրդ կենդանեաց
Հանդերձելոյդ ի քէն Տիրամաւրդ եւ Աստուածածնիդ
Մաղթողական աղերսարկութեամբ մեծին ի ծնունդս կանանց,
Մկրտութեանն Կարապետի եւ համագոյակցիդ քո ձեռնադրողի․
Խնկանուէր հայցմամբ երջանկացն առաքելոց եւ մարգարէից,
Մարտիրոսական հանդիսիւ սրբոյն Ստեփանոսի
Եւ որք նովաւ զաւրացան վկայք․
Մեծավաստակ առաքինութեամբ դաւանողին զքեզ՝
Սրբոյն Գրիգորի եւ ամենեցուն մեր Լուսաւորչի․
Մաքրակրաւնից ազանց միանձանց եւ զքեզ Աստուած խոստովանողաց,
Որ ի վերջնումն աւուր մեծի
Յայտնիս նորոգել, միայն ողորմած, զʼի քէն գոյացեալքս։
Եւ այժմ ողորմեաց մեզ, Տէր Աստուած մեր,
Ըստ մեծի ողորմութեան քում։
http://narekatsi.agnian.com/hy/works/gandzer#Hogi
jeudi 28 janvier 2016
Ի ՓԱՅՏՆ ԵՐՋԱՆԻԿ ԲԱՐԵԲԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՀԱՐԻՆ ԽՈՐՀՐԴԱԾՈՒԹԵԱՆ, ԱՂԱՉԱՆՍ ԵԴԵԱԼ ԸՆԴ ԿԵՐՊԱՐԱՆՍ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹԵԱՆՆ . ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ. ԲԱՆ ՂԲ
Ա
Բ
Ահա փա՜ռք քեզ, անսահման անուն եւ անբովանդակելի զաւրութիւն, որ այսքանեաւք հնարաւորութեամբք ընդ փրկութեան իմում հոգացար, գոհաբանեալ անեղծ իսկութիւն, որ կերպարանեցեր հրաշիւք աստստին զհանդերձելոցն նմանութիւն, հանդարտ գործեաւ վայելչականաւ փայտի անաւթոյ առ քունս անյարիր սաստիկս որոտացեր, որպէս թէ ընդ ծուլութեանս դանդաղութիւն զյանդիմանութիւն խրատուդ խառնեցեր, ի հայրենի սիրոյդ հեզութիւն զուժգնութիւն ճայթմանն յարեցեր, յընդոստ զարկուած երկուց միջնորդաց` մարդասիրապէս քաղցր անձրեւեցեր, ոչ մեղմութեամբ մեղմական վանկիւ նիրհմամբ ընկղմեցեր եւ ոչ անխնամաբար ահաւորութեամբ զտառապեալ հոգիս զարհուրեցուցեր: Ծնրադրական երկրպագութիւն ստեղծիչդ բոլորից, որ այժմէն ցուցեր համայն յայտնապէս զաւրինակ ահեղ բարբառոյն մեծի աւուրն յարութեան, կենդանացուցեր ի դադարմանէ դժոխական անբանութենէ, ի խնդիր ելեալ կոչեցեր զպակասամիտս ի գինիդ ուրախութեան, արարեր զսոյն լինել հանդերձիչ անարատ հարսինն առ սէր փեսայիդ, երկուցեր փոքր այս խթանաւ զապարասանին զվիթխարութիւն, լուծ ստուար կրթութեան ստամբակին ուսոյ զայս իր գործեցեր, վարապան վանիչ չարախաւսին կզակաց եդեալ կազմեցեր: Փառատրեալ յաւէտ անբաւ բարձրութիւն մեծիդ Աստուծոյ, որ փոխարկեցեր զփայտին պարտիս յազատութիւն շնորհիդ կենաց, իմաստնացուցեր վերստին դարձեալ զյիմարս ցնդեալ` հոգեւորական հանճարովդ, կարկառ կռճմամբ զանբժշկութիւն հարուածոց աւձին առանց մոռացման միշտ թարգմանեցեր, ընդ Երրորդութեանդ գծագրութիւն զկապն երեքկին իմ վնասակարին ի կատարածին սովիմբ կրկնեցեր:
Գ
Գովեստ ներբողից բուրմամբ խնկոց վերառաքեմ քեզ, ամենախնամ, զի ի ստապատիր կռոցն բազմաստուածութենէ առաւել յաճախագունիւք որսացար զանձն իմ պարտաւոր ի քո երկրպագութիւն, խրոխտ եւ ահարկու նուիրեալ փայտիւս զճշմարտութիւնն քարոզեցեր, մեծացուցեր այսր պատճառաւ պատշաճականաւ զնոր աւետարանութեանդ պատիւ: Սոյն ինքն աղաղակ բարձրութեան գոչման սպառազինութեանդ քոյ, արքայ պետութեանդ կայսերաց երկրի Տէր Քրիստոս, նշան խրախութեան աւարտման հանդիսի մարտի քոյ, Յիսուս, յորում իմանալին փարաւոն կապեալ ըմբռնեցաւ, կռփիչ հանապազորդեան գլխոյ գագաթան հպարտացեալ չարագործին` շերտս այս տաշեցեալ: Սովաւ գումարին ի պատերազմի որդիք Սիոնի ընդդէմ աշխարհակալին խաւարի,տաւն իմն աստուածաւանդ կրթութեան կարգեալ ի հեռուստ այս դրաւշուած իւղեալ` առանց հնանալոյ եւ կամ խափանման, նշանակիչ ժամանակի ապագայիցն հատուցման` ի բացուստ անդր ծանուցմամբն,ազգակից հանգունանման կենացն փայտի, որ ի դրախտիդ Աստուծոյ, կոչարան բարւոք հաւաքման փոյթ ընթացիւք ի յարկն աւրհնութեան, պատկեր տեսակի տնկոյն գիտութեան ի կարգ ընտրութեան բարւոյն եւ չարի, յիշատակ մեծ տեառնագրութեան յերեսս կերպիս Հոգւովդ Սրբով զնշան խաչիդ, նախազեկոյց աւետամատոյց փառաց գալստեան ի դշխոյն պահեալ սուրբ թագաւորիդ, յորդորիչ քաջալերական մաքրապարիցն խրախճանութեան, անախտական սիրարկու անձնահամբոյրն կցորդութեան շքեղաշուք քողընծայ ամենածին կուսի թագուհւոյ, յարդարիչ ծածուկ պճնութեան, որ ի հոգին է վայելչութիւն, նմանութիւն պատգամին Սինայ, որ ի տէրունեացն արտաքս առաքէր, միշտ աւրիորդ պանծալի` անշաղախ որդւոց մայր անարատից, սովաւ փառազարդէր:
Դ
Գերագոյն քան զԵրիքովին փողովն եղջերեայ զբռնութիւնն Բելիարայ սովաւ հարթեալ տապալեցեր, քարինս արձակեցեր պարսիւս այս փայտեայ ընդդէմ Գողիաթու, գայիսոն նորոգ կառուցեր` վկայ ահարկու կործանմանն սատանայի, զի խոր աճեցեալ արմատս մեղացն մեքենայիւս այսու խլեցեր, զմոռացեալ գործոցս իմ պարտիս այսր երախտեաւք ընդ իս կապեցեր: Զոր եթէ այլ իմն ձայն Բանիդ Աստուծոյ անուանեմ նախապատում եկաւորութեանն, ոչ սխալեմ, քան թէ ճշմարտեմ: Ի տկար ամանս այս նիւթոյ հոգեկրի` մեծութիւն գործոցդ Յիսուսի առաւելապէս պատմեալ հռչակի, բիւրաւոր աւգնականութիւնս վերնապարգեւս եւ քոյինատուրս ի յայսմ անպատսպար ապաւինութենէ երկրականաց զարմանագրեցեր:
Ե
Խոստովանեալ անունդ անքնին մարդասիրիդ բարեխնամութան, խնկեալ խորհրդով սրբամասնութեան` անգծագրելի կերպարան լուսոյ, որ կրկնաձիր նշանաւս այսու նետս արձակեցեր հեռաձիգս, ձայնատրականս, աւդաչուս եւ յարմարաթռիչս, ունողս յինքեան հոգի կենդանի, որով անսխալ հանդիպմամբ զնպատակն խաւարային աղեղնաւորին գաղտնութեան յաւէտ կործանմամբ ի յետս ընկճեցեր: Իբր զպատնէշս ամրաբերձ բերդամարտութեան, կանգնաւորս, անվայրարկելիս` աստուստ անդանաւր զկտեալ դիպուածս այս փայտի զարկման` հրեշտակ կամարար թշնամւոյն ներհակ վերյուղարկեցեր: Բանիւ հրամանի մեծիդ ակնարկութեան, աւծութեամբ շնորհիդ արեամբ քո խառնեալ, զայս եղջիւր խեթկիչ մոլի գոռոզին իբր զխաչիդ փրկանակ յեսանեալ սրեցեր: Ի մեծ ազդմանէ այսր աղաղակի գեր քան ի վերնոցն քանդեալ վերացաւ դրանդն ամրութեան կամաց անվայելուչ եւ ամէներկչոտ խենեշութեան կարճամտին` ընդ հրէական սրտին իմաստից եւ ստուերական տանն կործանութեան:
Զ
Փառաբանութիւն քեզ վերընծայեմ, անմահ թագաւոր, զոր արարեր եւ հաստատեցեր աջովդ քո հզաւր, աղաչեմ զքեզ, կրկին ներգործեա: Անցուցեր սովաւ, հերքեալ առ ի մէնջ, զխէթ դժնդակ խորամանկութեան բանսարկուին, զտաժանական տապ մեղաց, զհողմ դառնութեան շնչման խաբողին, զտարր արկածից մահու երկիւղի, զառ ի յաւդից ցնդմանէ վնասակար բերմունս տխրեցուցիչս, զայսախառն հեծեծութիւնս թալկացուցիչս: Ցրուեա վերստին քոյինազէն հեծանաւս, աւժանդակեալ թեւաւք նշանիդ, զամպս հրածինս, զորոտմունս կարկտաբերս, զցաւագին ցոլմունս հրախաւար կեղծաւորութեան փչման բազմոտանի վիշապին, զսուր սատակման, զճակատամարտ դիմեցման, զյարուցելոցն ի վերայ վայրենական խորհրդոց զդիւացն կաքաւս: Յորմէ զարհուրին յայսմ իրէ փոքուէ` տեղի տուեալ մեծաւ դողութեամբ, կիրթ իմն ծանաւթութեամբ յայտնի գիտացեալ, թէ յայս ազգ ձայնի յառնէ տէր ի դատաստանն: Եւ խրախուսին յոգի արութեան, զրահեալ պնդապէս սուսերաւ Հոգւոյն, աստուածարեալ մարտիկք ամենայն ի ձեւ կանոնի այսր յիշատակի, որ զամենափորձ հրոյն ընտրութենէ գոչմամբ անկերպադրելեաւ համաւրէն ազանց քարոզէ ի յաւրինաւոր ասպարէզ երջանկաբար նահատակութեան:
Է
Հարաւ ահա փող աւագափող, համբարձաւ սովաւ Աստուած աւրհնութեամբ, պատմեցաւ սովիմբ ամենայն երկրի, հնչեաց ի լսելիս բաժանման հեթանոսաց, ձայն պահապանաց մեծին զաւրացաւ, ըստ բանին Եսայեայ, եւ ի նոյն բարբառ առհասարակ ցնծասցուք: Ցնդեցան ջրոյն առակաւ ի ձեռն սորին թշնամիք խաչին, անպատուեցաւ ճաշակն պտղոյ առաջին փայտին, տաւնեցաւ նիւթս այս խորհրդական կենաց անուանեալ, անարգեցաւ երկաթ առ ի պէտս պատերազմի, իբր զսրբութիւն Տեառն` ի սանձս երիվարին մեծին նշանի այս փայտ կենաձայն յարմարագրեցաւ, ամփոփեցաւ աւծեալս ցպով հովուին երկնայնոյ սուր իշխանութեան մարդկային ձեռին: Ոչ գծեաց ի քար տաճարին մուրճ ինչ գործողի, իսկ յաստուածակերտս խորան փայտս այս նուիրեալ ընդ խաչին թեւոց սլացեալ զաւրէ: Ոչ ի գլուխս ամսոցն եւ կամ յեւթնիցս եւթներորդս յոբելինիցն` ի յանկեան ուրեք խափանմամբ փողէ, այլ ընդ ծագս տիեզերաց եւ ընդ ծիրս եզերաց, ի ծոցս ջուրց բազմութեան ծովուց եւ կղզեաց նոցա յաճախ սաստկութեամբ, անարգել ճայթմամբ իմն աստուածայնով հնչեցեալ աւետարանէ: Կոտորեցան սուսերք սատակողին այս փայտի ցուցմամբ` յանաւգտակարէ անտի մեզ փոխաձեւեալ ի խոփս եւ ի մանգաղս:
Ը
Ոչ արձագանք անձանաց ի խորոց ինչ գանչութենէ խիստս առաքեցեալ եւ ոչ դժնդակապէս, ըստ իմաստակի ումեմն աւտարի, զաւդ վիրաւորեալ, ոչ անախորժ սրութեամբ ընդ ունկն մտեալ եւ ոչ զաման ուղղոյն անկամակութեամբ չար թնդեցուցեալ, ոչ ոսկերցն փուշ խրտուցման յանձն բուսուցեալ եւ ոչ մտացն այլայլ ապշութիւն առաջի արկեալ, ոչ զանգակ նիւթոյ պղնձոյ դանդաչեցուցեալ եւ ոչ քար ընդ վիրգս սալի առանց քաղցրութեան առ նոյն զարկուցեալ: Պարփակարան անխորտակելի նորոյս Սիոնի, մի սա ի սպասուցն կազմուածոց արարչաւանդիցն գլխաւորաց, զոր եկեղեցականքս քրիստոնէից ընդ ղեւտականացն զգուշաւորապէս բարձեալ յանձանձեն, աւրինակ ձայնի հրեշտակին, զոր առակողին բան` հաւուն կոչմամբ այսու տեսակաւ զայն տպաւորեաց, նոր գործի շնորհի նուագարանաց Աւետարանին` զարթուցիչ Հոգւոյն առ մեզ, քան առ աւրհնաբանութիւն սաղմոսարանին ի վերայ Եղիսէին: Սկզբնապար նախընթացութեան աղէյարմար ջութակաց` բարետաւիղ ողբերգարկութեանց, բարացուցական բամբռան բառացի բարառնութեանց, սրինգ նորոգ այլ իմն տեսակաւ` առեալ մեզ ընդ հնոյն փոխանորդութեամբ, ոչ հեթանոսաւրէն ուրուաձայն հնչման եւ կամ հրէաբար խակախորհութեան, զոր մարգարէն տերամբ ազդեցոյց` Ի բաց արա յինէն,- այլ զսա սիրեաց եւ կրկին պատուեաց մաքրական տածմամբ` ահարկու դիւաց եւ ամենայն չար պատահարաց:
Թ
Եւ արդ, ընկալայ աւրհնաբանութեամբ, յարգեալ գովեստիւ զայս տուր սրբութեան` ինձ պահպանութիւն եւ քո փառատրութիւն, քո պաշտաւն եւ իմ գոհութիւն, անաղանդ արուեստ բարձրութեան արարչական փառաւորութեանդ: Մտցէ ձայնդ այդ աստուածարեալ ընդ պատուաստ յաւդիցս շաղկապութեան` հանել ի հոգւոյս զպատիրս դիւաց եւ զմուտս անիծից եւ մեղաց ապականութեան: Արասցես լինել զայս իր նշանակիչ ջնար ջահաւորական, անջրելի նամակ, ջատագով անխափանական տէրունական անաւրինականացդ: Ահա պարգեւեա սովաւ, բարեգութ, աղաչեմ, հզաւր, կրկին մեզ շնորհեա պահպանութիւն ի դիմամարտից յաներեւոյթ եւ յերեւելի: Ընձեռեա մեզ, ձեռն ամենալի, որ բանաս եւ մատուցանես պատրաստաբար բաշխմամբ ի մասունս բազմապիսիս, աւդոց քաղցրութիւն, անձրեւաց շահեկանութիւն: Պակասեսցին քոյով հրամանաւ այսու բարբառով հողմ տապախառն, շնչումն ցաւաբեր, յարձակմունք հինից չար խարդախութեանց: Սովաւ խափանեսցին ամենայն դիմամարտութիւնք զինուորութեանց դժնեայ մատնչին, հալեսցին, հատցին եւ մեռցին յերջանիկ ձայնէ աւծեալս այս փայտի որդն եւ ուտիճ եւ ամենայն նմանք սոցին, ոոր ի մերոց մեղաց զաւրացեալ` ընդ մեզ պատերազմին: Արմատացո մեզ սովաւ տունկ երանութեան զյուսոյդ ի քեզ մեծ պաշտպանութիւն, ստեղծիչ բոլորից, տէր արարածոց, զայս ծառ Սաբեկայ, որ ունի կախեալ ի դիտակ ոստոցն զաւանդ սուրբ նորոգ այժմու փրկութեանս ծաղկեալ քեւ, Քրիստոս, ի պտուղ կենաց անմահականաց: Փախիցեն յանհուն հեռաստան խորին խաւարի այսր փայտի փառաւորելոյ բարեզեկոյց ձայնարձակութեամբ` նեսարք ներհակք ստապատիրն ստորնականաց բազմաձեռնեան խարդաւանողաց: Մերժեսցին սովաւ ի յանդոց պտղատոհմական արաւրադրութեանց մերոց սահմանաց եւ ի քո մշակեալ կենդանի երկրէ վէրք վատնիչք եւ հոյլք մորմոքեցուցիչք, կտրեսցին սովաւ յաւելուածք կրկնատգեղ եւ անվայելուչ պատահմանց` ի հնարից չարին ի մեզ յայտնելոց: Իսկապէս վանեսցի սովաւ, որք յերկաքանչիւրոց բնութեանցս մերոց վերերեւին, ինքնաստեղծութիւնք մերձաւոր դաւաճանողաց, յումեմն` աւտարին վրիպակ մտածմունս, եւ յայլումն` գարշ գոյութիւնք անմաքուր զեռնոցն ապականողաց: Փրկեա, Տէր Յիսուս, աղաչեմ զքեզ, փրկեա, բարերար, կարկառեա առ իս զաջն ամենագով եւ աւգնեալ ինձ սովաւ` զերծո զիս յամենեցունց ընդդիմացողաց:
Ժ
Խառնեսցի, միասցի հրաման քո ի սոյն` առ ի փոխարկել զադամանդեայ սիրտս յիմարեալս ի քոյին բանիդ արդիւնատրութիւն: Հարցես, մխեսցես զայս նեցուկ հրաշից քումդ սքանչելեաց ի սիրտս ծորեալս եւ յոգիս լքեալս եւ հաստատեսցես` կազմեալ պնդապէս ի կայումն ուղիղ, անսասանելի, իսկ զանընդոստն կակղացուսցես` զարթնուլ եւ զգաստ լինել յոգի հեզութեան աստուածաւանդ քո պատուիրանիդ, որպէս զՊաւղոսն եւ զՄատթէոսն: Յիշեցո, մարդասէր, պատուեալս այս փայտիւ զերախտիս խաչիդ, որով զանճառսն ներգործեցեր: Բարձ յինէն, կեցուցիչ, զվտանգ պարտեացս պանծալի լծակաւք ամբառնալեաց նոր տապանակիդ: Բացցին կամաւք քո, հզաւր, ի յայս ձայն կենաց լսելիք սրտից յամառեցելոց: Լուիցեն յայս մեծի բարութեան ի քումդ ակնարկութեան ականջք խլից: Պարզեսցին ի ձեռն սորին լեզուք համրացելոց: Լուսաւորեսցին ի սոյն տեսարանք աչաց` հայել մաքրապէս ի քեզ պշուցեալ անայլայլաբար: Զղջասցին, դարձցին կազդուրեալ կամք յափրացելոց: Ընձեռեալ տացես, Տէր, տագնապելոյս անձրեւ արտասուաց: Եղիցի քեւ սա մեզ լուր ցնծութեան, ձայն ուրախութեան, բարբառ բերկրութեան, նուագ հանգստեան, նիւթ երանութեան, պատճառ փրկութեան, առիթ քաւութեան, մերժումն վշտաց, խզումն խեղդմանց, ընդարձակութիւն նեղութեանց, համառաւտումն խեթմանց, հալածումն հեծութեանց, թեթեւութիւն թառաչմանց, յապահովութիւն կարեաց, կարգադրութիւն կրից, սփոփութիւն վհատմանց, բժշկութիւն ցաւոց, տեւականութիւն հեղգութեանց, ուշադրութիւն անտեսիցն:
ԺԱ
Ի յայս կամուրջ ցանկալի, անխոտոր եւ անխոտորնակ եւ ի վերնաշաւիղ, բարձրաբերձ, սրբահետ սանդուղ երկնաչու առ Հայր քո աւրհնաբան, ահաւոր անուն ձգեալ մատուսցես, բարերար, Հոգւոյդ առաջնորդութեամբ միանալ ի քեզ անընդմիջելի: Որով եւ սրբոյ միոյ միայնոյ եւ միասնական տէրութեանդ եւ անեղծ արարչութեանդ ի կենդանեաց եւ յանշնչականաց հաստելոց վայելչական գոհութեամբ փա՜ռք եւ իշխանութի՜ւն յաւիտեանս յաւիտենից: Ամէն:
Տարածական նկարչությունը՝ Շողեր Քոչարի
Գոհանամ զքէն, բարեգութ, միայն մարդասէր, արարիչ երկնի եւ երկրի, Որդի Աստուծոյ կենդանւոյ, այն ինչ զարթուցեալ անձկութեամբ սիրոյ քոյ յիշատակի ի լրութիւն հնչման փայտիդ հրաւիրման, որով բախեալ զձայնարձակութեանցն զազդողարան` սթափեցաք, կանգնեցաք` ի վեր յարուցեալ ի մեռաւրինակս թմբրմանէ, ուստի իբր կոչմամբ սփոփանաց բանի` բերեալ ձգեցաք ի ժամ պաշտաման աւրհնաբանութեան` յանդիման լինել քեզ ուրախութեամբ հանդէպ հատուցմանս բեմի:
Բ
Ահա փա՜ռք քեզ, անսահման անուն եւ անբովանդակելի զաւրութիւն, որ այսքանեաւք հնարաւորութեամբք ընդ փրկութեան իմում հոգացար, գոհաբանեալ անեղծ իսկութիւն, որ կերպարանեցեր հրաշիւք աստստին զհանդերձելոցն նմանութիւն, հանդարտ գործեաւ վայելչականաւ փայտի անաւթոյ առ քունս անյարիր սաստիկս որոտացեր, որպէս թէ ընդ ծուլութեանս դանդաղութիւն զյանդիմանութիւն խրատուդ խառնեցեր, ի հայրենի սիրոյդ հեզութիւն զուժգնութիւն ճայթմանն յարեցեր, յընդոստ զարկուած երկուց միջնորդաց` մարդասիրապէս քաղցր անձրեւեցեր, ոչ մեղմութեամբ մեղմական վանկիւ նիրհմամբ ընկղմեցեր եւ ոչ անխնամաբար ահաւորութեամբ զտառապեալ հոգիս զարհուրեցուցեր: Ծնրադրական երկրպագութիւն ստեղծիչդ բոլորից, որ այժմէն ցուցեր համայն յայտնապէս զաւրինակ ահեղ բարբառոյն մեծի աւուրն յարութեան, կենդանացուցեր ի դադարմանէ դժոխական անբանութենէ, ի խնդիր ելեալ կոչեցեր զպակասամիտս ի գինիդ ուրախութեան, արարեր զսոյն լինել հանդերձիչ անարատ հարսինն առ սէր փեսայիդ, երկուցեր փոքր այս խթանաւ զապարասանին զվիթխարութիւն, լուծ ստուար կրթութեան ստամբակին ուսոյ զայս իր գործեցեր, վարապան վանիչ չարախաւսին կզակաց եդեալ կազմեցեր: Փառատրեալ յաւէտ անբաւ բարձրութիւն մեծիդ Աստուծոյ, որ փոխարկեցեր զփայտին պարտիս յազատութիւն շնորհիդ կենաց, իմաստնացուցեր վերստին դարձեալ զյիմարս ցնդեալ` հոգեւորական հանճարովդ, կարկառ կռճմամբ զանբժշկութիւն հարուածոց աւձին առանց մոռացման միշտ թարգմանեցեր, ընդ Երրորդութեանդ գծագրութիւն զկապն երեքկին իմ վնասակարին ի կատարածին սովիմբ կրկնեցեր:
Գ
Գովեստ ներբողից բուրմամբ խնկոց վերառաքեմ քեզ, ամենախնամ, զի ի ստապատիր կռոցն բազմաստուածութենէ առաւել յաճախագունիւք որսացար զանձն իմ պարտաւոր ի քո երկրպագութիւն, խրոխտ եւ ահարկու նուիրեալ փայտիւս զճշմարտութիւնն քարոզեցեր, մեծացուցեր այսր պատճառաւ պատշաճականաւ զնոր աւետարանութեանդ պատիւ: Սոյն ինքն աղաղակ բարձրութեան գոչման սպառազինութեանդ քոյ, արքայ պետութեանդ կայսերաց երկրի Տէր Քրիստոս, նշան խրախութեան աւարտման հանդիսի մարտի քոյ, Յիսուս, յորում իմանալին փարաւոն կապեալ ըմբռնեցաւ, կռփիչ հանապազորդեան գլխոյ գագաթան հպարտացեալ չարագործին` շերտս այս տաշեցեալ: Սովաւ գումարին ի պատերազմի որդիք Սիոնի ընդդէմ աշխարհակալին խաւարի,տաւն իմն աստուածաւանդ կրթութեան կարգեալ ի հեռուստ այս դրաւշուած իւղեալ` առանց հնանալոյ եւ կամ խափանման, նշանակիչ ժամանակի ապագայիցն հատուցման` ի բացուստ անդր ծանուցմամբն,ազգակից հանգունանման կենացն փայտի, որ ի դրախտիդ Աստուծոյ, կոչարան բարւոք հաւաքման փոյթ ընթացիւք ի յարկն աւրհնութեան, պատկեր տեսակի տնկոյն գիտութեան ի կարգ ընտրութեան բարւոյն եւ չարի, յիշատակ մեծ տեառնագրութեան յերեսս կերպիս Հոգւովդ Սրբով զնշան խաչիդ, նախազեկոյց աւետամատոյց փառաց գալստեան ի դշխոյն պահեալ սուրբ թագաւորիդ, յորդորիչ քաջալերական մաքրապարիցն խրախճանութեան, անախտական սիրարկու անձնահամբոյրն կցորդութեան շքեղաշուք քողընծայ ամենածին կուսի թագուհւոյ, յարդարիչ ծածուկ պճնութեան, որ ի հոգին է վայելչութիւն, նմանութիւն պատգամին Սինայ, որ ի տէրունեացն արտաքս առաքէր, միշտ աւրիորդ պանծալի` անշաղախ որդւոց մայր անարատից, սովաւ փառազարդէր:
Դ
Գերագոյն քան զԵրիքովին փողովն եղջերեայ զբռնութիւնն Բելիարայ սովաւ հարթեալ տապալեցեր, քարինս արձակեցեր պարսիւս այս փայտեայ ընդդէմ Գողիաթու, գայիսոն նորոգ կառուցեր` վկայ ահարկու կործանմանն սատանայի, զի խոր աճեցեալ արմատս մեղացն մեքենայիւս այսու խլեցեր, զմոռացեալ գործոցս իմ պարտիս այսր երախտեաւք ընդ իս կապեցեր: Զոր եթէ այլ իմն ձայն Բանիդ Աստուծոյ անուանեմ նախապատում եկաւորութեանն, ոչ սխալեմ, քան թէ ճշմարտեմ: Ի տկար ամանս այս նիւթոյ հոգեկրի` մեծութիւն գործոցդ Յիսուսի առաւելապէս պատմեալ հռչակի, բիւրաւոր աւգնականութիւնս վերնապարգեւս եւ քոյինատուրս ի յայսմ անպատսպար ապաւինութենէ երկրականաց զարմանագրեցեր:
Ե
Խոստովանեալ անունդ անքնին մարդասիրիդ բարեխնամութան, խնկեալ խորհրդով սրբամասնութեան` անգծագրելի կերպարան լուսոյ, որ կրկնաձիր նշանաւս այսու նետս արձակեցեր հեռաձիգս, ձայնատրականս, աւդաչուս եւ յարմարաթռիչս, ունողս յինքեան հոգի կենդանի, որով անսխալ հանդիպմամբ զնպատակն խաւարային աղեղնաւորին գաղտնութեան յաւէտ կործանմամբ ի յետս ընկճեցեր: Իբր զպատնէշս ամրաբերձ բերդամարտութեան, կանգնաւորս, անվայրարկելիս` աստուստ անդանաւր զկտեալ դիպուածս այս փայտի զարկման` հրեշտակ կամարար թշնամւոյն ներհակ վերյուղարկեցեր: Բանիւ հրամանի մեծիդ ակնարկութեան, աւծութեամբ շնորհիդ արեամբ քո խառնեալ, զայս եղջիւր խեթկիչ մոլի գոռոզին իբր զխաչիդ փրկանակ յեսանեալ սրեցեր: Ի մեծ ազդմանէ այսր աղաղակի գեր քան ի վերնոցն քանդեալ վերացաւ դրանդն ամրութեան կամաց անվայելուչ եւ ամէներկչոտ խենեշութեան կարճամտին` ընդ հրէական սրտին իմաստից եւ ստուերական տանն կործանութեան:
Զ
Փառաբանութիւն քեզ վերընծայեմ, անմահ թագաւոր, զոր արարեր եւ հաստատեցեր աջովդ քո հզաւր, աղաչեմ զքեզ, կրկին ներգործեա: Անցուցեր սովաւ, հերքեալ առ ի մէնջ, զխէթ դժնդակ խորամանկութեան բանսարկուին, զտաժանական տապ մեղաց, զհողմ դառնութեան շնչման խաբողին, զտարր արկածից մահու երկիւղի, զառ ի յաւդից ցնդմանէ վնասակար բերմունս տխրեցուցիչս, զայսախառն հեծեծութիւնս թալկացուցիչս: Ցրուեա վերստին քոյինազէն հեծանաւս, աւժանդակեալ թեւաւք նշանիդ, զամպս հրածինս, զորոտմունս կարկտաբերս, զցաւագին ցոլմունս հրախաւար կեղծաւորութեան փչման բազմոտանի վիշապին, զսուր սատակման, զճակատամարտ դիմեցման, զյարուցելոցն ի վերայ վայրենական խորհրդոց զդիւացն կաքաւս: Յորմէ զարհուրին յայսմ իրէ փոքուէ` տեղի տուեալ մեծաւ դողութեամբ, կիրթ իմն ծանաւթութեամբ յայտնի գիտացեալ, թէ յայս ազգ ձայնի յառնէ տէր ի դատաստանն: Եւ խրախուսին յոգի արութեան, զրահեալ պնդապէս սուսերաւ Հոգւոյն, աստուածարեալ մարտիկք ամենայն ի ձեւ կանոնի այսր յիշատակի, որ զամենափորձ հրոյն ընտրութենէ գոչմամբ անկերպադրելեաւ համաւրէն ազանց քարոզէ ի յաւրինաւոր ասպարէզ երջանկաբար նահատակութեան:
Է
Հարաւ ահա փող աւագափող, համբարձաւ սովաւ Աստուած աւրհնութեամբ, պատմեցաւ սովիմբ ամենայն երկրի, հնչեաց ի լսելիս բաժանման հեթանոսաց, ձայն պահապանաց մեծին զաւրացաւ, ըստ բանին Եսայեայ, եւ ի նոյն բարբառ առհասարակ ցնծասցուք: Ցնդեցան ջրոյն առակաւ ի ձեռն սորին թշնամիք խաչին, անպատուեցաւ ճաշակն պտղոյ առաջին փայտին, տաւնեցաւ նիւթս այս խորհրդական կենաց անուանեալ, անարգեցաւ երկաթ առ ի պէտս պատերազմի, իբր զսրբութիւն Տեառն` ի սանձս երիվարին մեծին նշանի այս փայտ կենաձայն յարմարագրեցաւ, ամփոփեցաւ աւծեալս ցպով հովուին երկնայնոյ սուր իշխանութեան մարդկային ձեռին: Ոչ գծեաց ի քար տաճարին մուրճ ինչ գործողի, իսկ յաստուածակերտս խորան փայտս այս նուիրեալ ընդ խաչին թեւոց սլացեալ զաւրէ: Ոչ ի գլուխս ամսոցն եւ կամ յեւթնիցս եւթներորդս յոբելինիցն` ի յանկեան ուրեք խափանմամբ փողէ, այլ ընդ ծագս տիեզերաց եւ ընդ ծիրս եզերաց, ի ծոցս ջուրց բազմութեան ծովուց եւ կղզեաց նոցա յաճախ սաստկութեամբ, անարգել ճայթմամբ իմն աստուածայնով հնչեցեալ աւետարանէ: Կոտորեցան սուսերք սատակողին այս փայտի ցուցմամբ` յանաւգտակարէ անտի մեզ փոխաձեւեալ ի խոփս եւ ի մանգաղս:
Ը
Ոչ արձագանք անձանաց ի խորոց ինչ գանչութենէ խիստս առաքեցեալ եւ ոչ դժնդակապէս, ըստ իմաստակի ումեմն աւտարի, զաւդ վիրաւորեալ, ոչ անախորժ սրութեամբ ընդ ունկն մտեալ եւ ոչ զաման ուղղոյն անկամակութեամբ չար թնդեցուցեալ, ոչ ոսկերցն փուշ խրտուցման յանձն բուսուցեալ եւ ոչ մտացն այլայլ ապշութիւն առաջի արկեալ, ոչ զանգակ նիւթոյ պղնձոյ դանդաչեցուցեալ եւ ոչ քար ընդ վիրգս սալի առանց քաղցրութեան առ նոյն զարկուցեալ: Պարփակարան անխորտակելի նորոյս Սիոնի, մի սա ի սպասուցն կազմուածոց արարչաւանդիցն գլխաւորաց, զոր եկեղեցականքս քրիստոնէից ընդ ղեւտականացն զգուշաւորապէս բարձեալ յանձանձեն, աւրինակ ձայնի հրեշտակին, զոր առակողին բան` հաւուն կոչմամբ այսու տեսակաւ զայն տպաւորեաց, նոր գործի շնորհի նուագարանաց Աւետարանին` զարթուցիչ Հոգւոյն առ մեզ, քան առ աւրհնաբանութիւն սաղմոսարանին ի վերայ Եղիսէին: Սկզբնապար նախընթացութեան աղէյարմար ջութակաց` բարետաւիղ ողբերգարկութեանց, բարացուցական բամբռան բառացի բարառնութեանց, սրինգ նորոգ այլ իմն տեսակաւ` առեալ մեզ ընդ հնոյն փոխանորդութեամբ, ոչ հեթանոսաւրէն ուրուաձայն հնչման եւ կամ հրէաբար խակախորհութեան, զոր մարգարէն տերամբ ազդեցոյց` Ի բաց արա յինէն,- այլ զսա սիրեաց եւ կրկին պատուեաց մաքրական տածմամբ` ահարկու դիւաց եւ ամենայն չար պատահարաց:
Թ
Եւ արդ, ընկալայ աւրհնաբանութեամբ, յարգեալ գովեստիւ զայս տուր սրբութեան` ինձ պահպանութիւն եւ քո փառատրութիւն, քո պաշտաւն եւ իմ գոհութիւն, անաղանդ արուեստ բարձրութեան արարչական փառաւորութեանդ: Մտցէ ձայնդ այդ աստուածարեալ ընդ պատուաստ յաւդիցս շաղկապութեան` հանել ի հոգւոյս զպատիրս դիւաց եւ զմուտս անիծից եւ մեղաց ապականութեան: Արասցես լինել զայս իր նշանակիչ ջնար ջահաւորական, անջրելի նամակ, ջատագով անխափանական տէրունական անաւրինականացդ: Ահա պարգեւեա սովաւ, բարեգութ, աղաչեմ, հզաւր, կրկին մեզ շնորհեա պահպանութիւն ի դիմամարտից յաներեւոյթ եւ յերեւելի: Ընձեռեա մեզ, ձեռն ամենալի, որ բանաս եւ մատուցանես պատրաստաբար բաշխմամբ ի մասունս բազմապիսիս, աւդոց քաղցրութիւն, անձրեւաց շահեկանութիւն: Պակասեսցին քոյով հրամանաւ այսու բարբառով հողմ տապախառն, շնչումն ցաւաբեր, յարձակմունք հինից չար խարդախութեանց: Սովաւ խափանեսցին ամենայն դիմամարտութիւնք զինուորութեանց դժնեայ մատնչին, հալեսցին, հատցին եւ մեռցին յերջանիկ ձայնէ աւծեալս այս փայտի որդն եւ ուտիճ եւ ամենայն նմանք սոցին, ոոր ի մերոց մեղաց զաւրացեալ` ընդ մեզ պատերազմին: Արմատացո մեզ սովաւ տունկ երանութեան զյուսոյդ ի քեզ մեծ պաշտպանութիւն, ստեղծիչ բոլորից, տէր արարածոց, զայս ծառ Սաբեկայ, որ ունի կախեալ ի դիտակ ոստոցն զաւանդ սուրբ նորոգ այժմու փրկութեանս ծաղկեալ քեւ, Քրիստոս, ի պտուղ կենաց անմահականաց: Փախիցեն յանհուն հեռաստան խորին խաւարի այսր փայտի փառաւորելոյ բարեզեկոյց ձայնարձակութեամբ` նեսարք ներհակք ստապատիրն ստորնականաց բազմաձեռնեան խարդաւանողաց: Մերժեսցին սովաւ ի յանդոց պտղատոհմական արաւրադրութեանց մերոց սահմանաց եւ ի քո մշակեալ կենդանի երկրէ վէրք վատնիչք եւ հոյլք մորմոքեցուցիչք, կտրեսցին սովաւ յաւելուածք կրկնատգեղ եւ անվայելուչ պատահմանց` ի հնարից չարին ի մեզ յայտնելոց: Իսկապէս վանեսցի սովաւ, որք յերկաքանչիւրոց բնութեանցս մերոց վերերեւին, ինքնաստեղծութիւնք մերձաւոր դաւաճանողաց, յումեմն` աւտարին վրիպակ մտածմունս, եւ յայլումն` գարշ գոյութիւնք անմաքուր զեռնոցն ապականողաց: Փրկեա, Տէր Յիսուս, աղաչեմ զքեզ, փրկեա, բարերար, կարկառեա առ իս զաջն ամենագով եւ աւգնեալ ինձ սովաւ` զերծո զիս յամենեցունց ընդդիմացողաց:
Ժ
Խառնեսցի, միասցի հրաման քո ի սոյն` առ ի փոխարկել զադամանդեայ սիրտս յիմարեալս ի քոյին բանիդ արդիւնատրութիւն: Հարցես, մխեսցես զայս նեցուկ հրաշից քումդ սքանչելեաց ի սիրտս ծորեալս եւ յոգիս լքեալս եւ հաստատեսցես` կազմեալ պնդապէս ի կայումն ուղիղ, անսասանելի, իսկ զանընդոստն կակղացուսցես` զարթնուլ եւ զգաստ լինել յոգի հեզութեան աստուածաւանդ քո պատուիրանիդ, որպէս զՊաւղոսն եւ զՄատթէոսն: Յիշեցո, մարդասէր, պատուեալս այս փայտիւ զերախտիս խաչիդ, որով զանճառսն ներգործեցեր: Բարձ յինէն, կեցուցիչ, զվտանգ պարտեացս պանծալի լծակաւք ամբառնալեաց նոր տապանակիդ: Բացցին կամաւք քո, հզաւր, ի յայս ձայն կենաց լսելիք սրտից յամառեցելոց: Լուիցեն յայս մեծի բարութեան ի քումդ ակնարկութեան ականջք խլից: Պարզեսցին ի ձեռն սորին լեզուք համրացելոց: Լուսաւորեսցին ի սոյն տեսարանք աչաց` հայել մաքրապէս ի քեզ պշուցեալ անայլայլաբար: Զղջասցին, դարձցին կազդուրեալ կամք յափրացելոց: Ընձեռեալ տացես, Տէր, տագնապելոյս անձրեւ արտասուաց: Եղիցի քեւ սա մեզ լուր ցնծութեան, ձայն ուրախութեան, բարբառ բերկրութեան, նուագ հանգստեան, նիւթ երանութեան, պատճառ փրկութեան, առիթ քաւութեան, մերժումն վշտաց, խզումն խեղդմանց, ընդարձակութիւն նեղութեանց, համառաւտումն խեթմանց, հալածումն հեծութեանց, թեթեւութիւն թառաչմանց, յապահովութիւն կարեաց, կարգադրութիւն կրից, սփոփութիւն վհատմանց, բժշկութիւն ցաւոց, տեւականութիւն հեղգութեանց, ուշադրութիւն անտեսիցն:
ԺԱ
Ի յայս կամուրջ ցանկալի, անխոտոր եւ անխոտորնակ եւ ի վերնաշաւիղ, բարձրաբերձ, սրբահետ սանդուղ երկնաչու առ Հայր քո աւրհնաբան, ահաւոր անուն ձգեալ մատուսցես, բարերար, Հոգւոյդ առաջնորդութեամբ միանալ ի քեզ անընդմիջելի: Որով եւ սրբոյ միոյ միայնոյ եւ միասնական տէրութեանդ եւ անեղծ արարչութեանդ ի կենդանեաց եւ յանշնչականաց հաստելոց վայելչական գոհութեամբ փա՜ռք եւ իշխանութի՜ւն յաւիտեանս յաւիտենից: Ամէն:
Տարածական նկարչությունը՝ Շողեր Քոչարի
mardi 26 janvier 2016
Ի ԽՈՐՈՑ ՍՐՏԻՑ ԽԱՒՍՔ ԸՆԴ ԱՍՏՈՒԾՈՅ. 08.11.2015
ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ. ՄԱՏՅԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹՅԱՆ
ԲԱՆ ԾԲ
Ի խորոց սրտի խոսք Աստծո հետ
Ա
Արհնյա՜լ տիրաբար էությանդ մեջ
Անսահմանելի, անփոփոխելի բարի իսկությամբ,
Համայն աշխարհի պաշտում խնկելի,
Խոստովանելի ակն երջանկության,
Երկար փայփայված հույսի ժամանում
ամենապատրաստ,
Գթած, ողորմած, որ ոխ չես պահում մի ակնթարթ իսկ
Ընդդեմ բազմամյա ու բազմակուտակ մեղքերի անգամ։
Անսահմանորեն ավելի առատ,
Քան նախնիների սերունդներին ողջ,
Շնորհաբաշխմամբ նոր լուսանորոգ՝
Մեկի փոխարեն կրկնակին դու մեզ հաճեցիր հեղել
Զարմանահրաշ, անճառ վերնահոս
Վտակներն աւրհնյալ քո ողորմության։
Երբեմնի տմույն լուսամուտն անձուկ,
Որով չափավոր գիտությունների
Նշույլներն էին, աղոտ ու նսեմ,
Ըստ Սողոմոնի, հազիվ թափանցում,
Դու, ինչպես նրա, այնպես նաև ինձ՝
Թշվառիս համար, բացիր լայնորեն՝
Հանելով պատվարն արգելափակող
Ելքն աստվածային քո ողորմության ձիր-պարգևների.
Որոնք թեպետև մասնակի, սակայն
Ավետապատում աւրինակներով
Պատկերել էիր կանխավ անցյալում՝
Ասելով ձայնով մարգարեների.
«Դարձե՛ք ինձ, եւ ես կդառնամ առ ձեզ».
«Երբ դառնաս հեծես, կապրես դու այնժամ».
Աղջամուղջային գույնը սևաթույր
Կփոխարինես ձյան պայծառության
Եւ արյամբ ներկված մարդկանց կդարձնես
գեղմի պես մաքուր.
Ըստ Զաքարիայի ու Երեմիայի,
Բարկության մեջ իսկ ողորմությունդ կհիշես դարձյալ.
Իսրայելի ողջ քաղաքները նախ կանապատանան,
Եւ բնակելի կդառնան նորեն.
Ճանապարհները մարդ չլինելուց թափուր կմնան,
Ապա վերստին կդառնան բանուկ.
Հոգեկան սովից մարդիկ կլքվեն
Ու կզորանան դարձյալ քո ձեռքով,
Աստված զայրացած կգնա տեղն իր,
Բայց ողորմությամբ կվերադառնա,
Ներելով՝ նորից ելք ցույց կտա մեզ.
Թեեւ կսաստի ու խիստ կսպառնա,
Սակայն վերստին պաշտպան կկանգնի.
Սրտի խռովման պահերին անգամ
Կշարժվի գթով իր խնամարկու։
Բ
Խնկյալ խոսքերն այս մարգարեների,
Որ կանխապես քո աւրհնյալ գալստյան
Ամենափրկիչ հրամանն էին մեզ ազդարարում,
Հնարավոր չէ նյութեղեն լեզվով
Մեկ առ մեկ պատմել, քանզի անբավ են,
Բայց, այդուհանդերձ, դրանք մինչևիսկ
Աւրինակներ են միայն աննշան,
Ուրվապատկերներ, փոքր, նվազ, հին, ժամանակավոր,
Քո ավետաբեր հայտնության, խաչիդ
Փրկագործության համեմատությամբ։
Վեր խոյացրիր դու ամենուրեք
Խորաններ բազում մարտիրոսական քո արյան ուխտի,
Որ մեծաբարբառ միշտ աղաղակեն
Ավելի բարձր, քան դատակնիքն Աբելի մահվան,
Բարեգործությանդ հաղթահանդեսներն ազդարարելով՝
Շնորհմամբ երկրորդ ու անմահ կյանքի,
Մկրտությամբ ու վերանորոգմամբ,
Հարությամբ, քեզ հետ ընտանեցումով,
Քավմամբ, միությամբ քո սուրբ Հոգու հետ,
Ազատությամբ ու լուսավորությամբ,
Երանությամբ ու մաքրագործությամբ մշտնջենավոր,
Վերնայինների հետ հաղորդությամբ,
Փառքով անկապուտ,
Մեր շրթունքներով բարձրյալին ուղղված
Աղաչական ու հաշտարար խոսքով։
Եւ այն, ինչ ասելն իսկ ահավոր է,
Գրում եմ այստեղ որպես հիշատակ մեծ երախտիքիդ.
Կարող ենք նույնիսկ մենք աստված լինել
Շնորհներով ու ձիրքերով ընտիր
Ու միավորվել ստեղծողիդ հետ՝
Տերունական քո մարմնի ճաշակմամբ
Եվ միաձուլմամբ քո կենաց լույսին.
Մինչդեռ, Պողոսի խոսքի համաձայն,
Նախկին աւրենքը չուներ այսպիսի
Կատարելության երջանիկ խոստում։
Բայց դու, փրկությո՜ւն,
Եկար հայրենի քո հարստությամբ
Եւ մեր աննվազ, երկար փայփայած
Հույսերն, ուղղված քեզ, քավի՜չ բոլորի,
Իրագործեցիր կատարելապես։
Փա՜ռք քեզ Հորդ հետ՝ ի գովք Սուրբ Հոգուդ
բարերարության,
Հավիտյաններից հավիտյանս, ամեն։
ՎԵՐՍՏԻՆ ՅԱՒԵԼՈՒԱԾ ԿՐԿԻՆ ՀԵԾՈՒԹԵԱՆ ՆՈՐԻՆ ՀՍԿՈՂԻ
ԱՌ ՆՈՅՆ ԱՂԵՐՍ ՄԱՂԹԱՆԱՑ ԲԱՆԻ
Ի ԽՈՐՈՑ ՍՐՏԻՑ ԽԱՒՍՔ ԸՆԴ ԱՍՏՈՒԾՈՅ
ԲԱՆ ԾԲ
Ա
Աւրհնեալ տիրաբար ի քումդ էութեան,
Անսահմանելի եւ անփոխադրելի, իսկապէս բարի, պաշտաւն խնկելի
Եւ երջանկութիւն խոստովանելի ամենայն երկրի,
Երկայն յուսոյ ամենապատրաստ տեսութիւն, գթած, ողորմած,
Որ ոչ պահես ոխս բազմութեան ամաց մեղանաց` քթթել մի ական,
Որ հրաշաւորս, զարմանալիս, գեր քան զամենայն ազինս նախնեացն,
Անսահման առաւելութեամբ կրկին ընդ միոյ հաճեցար հեղուլ
Զողորմութեան վերնահոս վտակս ամենախնկաւորս`
Ի շնորհաբաշխութեանս նորումս:
Եւ զանդուստ զմուտս լուսարանի պատուհանին անձկութեան
Նշողիցն աղաւտականաց չափով գիտութեանցն, ըստ Սողոմոնի,
Եւ իւր իսկ նմին եւ ինձ ընդ նորին
Բացեր, ընդարձակեցեր թշուառացելումս զառագաստն անջրպետարան
Ելիցն ողորմութեան ձրի պարգեւացն աստուածականաց:
Զոր ընդ մէջ իմն մասնաւորաւք աւետաւոր յիշատակաց
Եւ ի հնումն զայսր տպաւորութիւն աւրինակաւ նկարագրեր`
Զի`Դարձարուքն առ իս, եւ ես դառնամ առ ձեզ,
Եւ` Յորժամ դարձցիս եւ հառաչեսցես, յայնժամ կեցցես:
Բ
Նա զի եւ զաղջամղջին սեւութիւն գունոյն
Փոխարկել ի ձեան պայծառութիւն,
Եւ զարանցն արեամբ ներկելոցն`
Յեղանակել ի պատահումն գեղման,
Ըստ Եսայեայ եւ Զաքարիայ,
Եւ ի մէջ բարկութեանն` դարձեալ զոյգ զողորմութիւն,
Քանզի անապատանալ քաղաքացն Իսրայելի եւ դարձեալ բնակիլ,
Եւ ճանապարհացն ամայի լինել ի չգոյէ մարդկան եւ անդրէն հետեւիլ,
Եւ լքանիլ ի սովոյն ոգւով եւ դարձեալ զաւրանալ ձեռամբ,
Եւ գնալ Աստուծոյ ի տեղի իւր զայրացմամբ եւ դառնալ ողորմութեամբ,
Ըստ ներողութեան` զելսն եւ ի մէջ սաստիցն սպառնալեացն` կրկին պաշտպանութիւն,
Եւ ի սրտին խռովութեան` յուզումն խնամոց գթութեան:
Գ
Այս մարգարէիցն ձայն խնկելի,
Որ զաւրհնեալդ քո գալստեան
Զազատարարդ հրաման կանխաւ ազդէին,
Եւ զոր չէ բանիւ նիւթեղէն լեզուի
Ընդ թիւ արկանել վասն անբաւութեան,
Փոքունք են եւ նուազունք
Աւրինակք եւ նմանութիւնք հինք եւ ժամանակաւորք
Առ աւետեացդ քո յայտնութիւն
Եւ խաչիդ փրկագործութիւն:
Որ յամենայն վայրի կառուցեր
Զխորանն վկայութեան արեան քո ուխտի,
Որ մեծաբարբառ միշտ աղաղակէ,
Քան զդատակնիք մահուն Հաբելի,
Զյաղթանակ բարեաց քումդ հանդիսի,
Կեանս կրկինս եւ անմահականս`
Շնորհաց, մկրտութեան, յարութեան, նորոգութեան`
Առ քեզ ընտանութեան, ընդ Հոգւոյդ Սրբոյ միութեան,
Քաւութեան, ազատութեան, լուսաւորութեան,
Մշտնջենաւոր մաքրութեան, իսկապէս երանութեան,
Ընդ վերնայնոցն կցորդութեան, անկապուտ փառաց,
Ի շրթունս մեր ձայնիւ բարձրելոյն
Հաշտեցուցիչ բանից աղաչանք:
Եւ զոր ահաւորն է ասել, կարգեմ աստանաւր,
Յիշատակ եդեալ մեծիդ երախտեաց`
Աստուած իսկ լինել ընտրութեամբ շնորհին
Եւ ընդ հաստողիդ միանալ` տէրունի մարմնոյդ ճաշակմամբ
Եւ ընդ լուսոյդ կենաց խառնութեամբ,
Զոր կատարումն երջանիկ խոստման,
Ըստ Պաւղոսի բանին, ոչ ունէր Աւրէնն:
Այլ դու, փրկութիւն, եկիր հայրենիդ քո հարստութեամբ,
Արարեր եւ կատարեցեր զյուսոյն յերկարաձգութիւն,
Որ առ քեզ պահեալ անհամառաւտելի, քաւիչ ամենայնի:
Եւ քեզ փա~ռք ընդ Հաւր քում,
Ի գովեստ բարեբանութեան Հոգւոյդ քո Սրբոյ
Յաւիտեանս յաւիտենից:
Ամէն:
ԲԱՆ ԾԲ
Ա
Աւրհնեալ տիրաբար ի քումդ էութեան,
Անսահմանելի եւ անփոխադրելի, իսկապէս բարի, պաշտաւն խնկելի
Եւ երջանկութիւն խոստովանելի ամենայն երկրի,
Երկայն յուսոյ ամենապատրաստ տեսութիւն, գթած, ողորմած,
Որ ոչ պահես ոխս բազմութեան ամաց մեղանաց` քթթել մի ական,
Որ հրաշաւորս, զարմանալիս, գեր քան զամենայն ազինս նախնեացն,
Անսահման առաւելութեամբ կրկին ընդ միոյ հաճեցար հեղուլ
Զողորմութեան վերնահոս վտակս ամենախնկաւորս`
Ի շնորհաբաշխութեանս նորումս:
Եւ զանդուստ զմուտս լուսարանի պատուհանին անձկութեան
Նշողիցն աղաւտականաց չափով գիտութեանցն, ըստ Սողոմոնի,
Եւ իւր իսկ նմին եւ ինձ ընդ նորին
Բացեր, ընդարձակեցեր թշուառացելումս զառագաստն անջրպետարան
Ելիցն ողորմութեան ձրի պարգեւացն աստուածականաց:
Զոր ընդ մէջ իմն մասնաւորաւք աւետաւոր յիշատակաց
Եւ ի հնումն զայսր տպաւորութիւն աւրինակաւ նկարագրեր`
Զի`Դարձարուքն առ իս, եւ ես դառնամ առ ձեզ,
Եւ` Յորժամ դարձցիս եւ հառաչեսցես, յայնժամ կեցցես:
Բ
Նա զի եւ զաղջամղջին սեւութիւն գունոյն
Փոխարկել ի ձեան պայծառութիւն,
Եւ զարանցն արեամբ ներկելոցն`
Յեղանակել ի պատահումն գեղման,
Ըստ Եսայեայ եւ Զաքարիայ,
Եւ ի մէջ բարկութեանն` դարձեալ զոյգ զողորմութիւն,
Քանզի անապատանալ քաղաքացն Իսրայելի եւ դարձեալ բնակիլ,
Եւ ճանապարհացն ամայի լինել ի չգոյէ մարդկան եւ անդրէն հետեւիլ,
Եւ լքանիլ ի սովոյն ոգւով եւ դարձեալ զաւրանալ ձեռամբ,
Եւ գնալ Աստուծոյ ի տեղի իւր զայրացմամբ եւ դառնալ ողորմութեամբ,
Ըստ ներողութեան` զելսն եւ ի մէջ սաստիցն սպառնալեացն` կրկին պաշտպանութիւն,
Եւ ի սրտին խռովութեան` յուզումն խնամոց գթութեան:
Գ
Այս մարգարէիցն ձայն խնկելի,
Որ զաւրհնեալդ քո գալստեան
Զազատարարդ հրաման կանխաւ ազդէին,
Եւ զոր չէ բանիւ նիւթեղէն լեզուի
Ընդ թիւ արկանել վասն անբաւութեան,
Փոքունք են եւ նուազունք
Աւրինակք եւ նմանութիւնք հինք եւ ժամանակաւորք
Առ աւետեացդ քո յայտնութիւն
Եւ խաչիդ փրկագործութիւն:
Որ յամենայն վայրի կառուցեր
Զխորանն վկայութեան արեան քո ուխտի,
Որ մեծաբարբառ միշտ աղաղակէ,
Քան զդատակնիք մահուն Հաբելի,
Զյաղթանակ բարեաց քումդ հանդիսի,
Կեանս կրկինս եւ անմահականս`
Շնորհաց, մկրտութեան, յարութեան, նորոգութեան`
Առ քեզ ընտանութեան, ընդ Հոգւոյդ Սրբոյ միութեան,
Քաւութեան, ազատութեան, լուսաւորութեան,
Մշտնջենաւոր մաքրութեան, իսկապէս երանութեան,
Ընդ վերնայնոցն կցորդութեան, անկապուտ փառաց,
Ի շրթունս մեր ձայնիւ բարձրելոյն
Հաշտեցուցիչ բանից աղաչանք:
Եւ զոր ահաւորն է ասել, կարգեմ աստանաւր,
Յիշատակ եդեալ մեծիդ երախտեաց`
Աստուած իսկ լինել ընտրութեամբ շնորհին
Եւ ընդ հաստողիդ միանալ` տէրունի մարմնոյդ ճաշակմամբ
Եւ ընդ լուսոյդ կենաց խառնութեամբ,
Զոր կատարումն երջանիկ խոստման,
Ըստ Պաւղոսի բանին, ոչ ունէր Աւրէնն:
Այլ դու, փրկութիւն, եկիր հայրենիդ քո հարստութեամբ,
Արարեր եւ կատարեցեր զյուսոյն յերկարաձգութիւն,
Որ առ քեզ պահեալ անհամառաւտելի, քաւիչ ամենայնի:
Եւ քեզ փա~ռք ընդ Հաւր քում,
Ի գովեստ բարեբանութեան Հոգւոյդ քո Սրբոյ
Յաւիտեանս յաւիտենից:
Ամէն:
dimanche 24 janvier 2016
jeudi 21 janvier 2016
ՊՈՐՓՅՈՒՐԻ ''ՆԵՐԱԾՈՒԹՅԱՆ'' ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ. ՊՐԱԿ Բ
Իմանալով այն, ինչ սովորաբար պետք է ասել գլուխների վերաբերյալ, եկեք նույն գլուխների հարցը քննենք (Պորփյուրի) ներկա աշխատության կապակցությամբ: Եւ առաջին հերթին ասենք նրա նպատակի մասին:
Պետք է գիտենալ, որ տվյալ երկի նպատակի վերաբերյալ կա եւ համաձայնություն, եւ տարաձայնություն: Համաձայնություն, որովհետեւ բոլորս ընդունում ենք, որ այն պատմում է հինգ ձայների (հնչումների) մասին՝ սեռի, տեսակի, (տեսակային) տարբերության, սեփական եւ պատահական հատկանիշների մասին, ինչպես ինքը (Պորփյուրը) հայտնում է այդ մասին աշխատության սկզբսւմ: Իսկ տարաձայնությունը նույն աշխատության նպատակի վերաբերյալ կայանում է նրանում, որ ոմանք ասում են, թե նա հենց այդ հինգ ձայների համար է ցույց տալիս՝ ինչ օգուտ կա նրանցից, եւ ոչ թե ցուցադրելու նրանց օգտակարությունը այլ իրերի (ճանաչման) համար: Ոմանք էլ ասում են, թե նա զբաղվում է դրանց քննարկումով Արիստոտելի ''Կատեգորիաների'' համար, որովհետեւ Արիստոտելի ''Կատեգորիաները'' ուսուցանում են բոլոր գոյերի մասին, որոնց (ըմբռնման) համար աւգտակար են այս հինգ ձայները, քանի որ նրանք բացահայտվում են այս ձայների միջոցով, որի պատճառով էլ նա զբաղվում է դրանցով: Այլ մարդիկ էլ ասում են, թե նա զբաղվում է դրանցով այն բանի համար, որ հինգ ձայները մեզ պետք են ողջ փիլիսոփայության (ըմբռնման) համար: Որովհետեւ ինչպես քերականները խմբավորել են բոլոր բառերը խոսքի ութ մասերի մեջ, իսկ ճարտասանները պետության ղեկավարման ամբողջ արվեստը հանգեցրել են տասնչորս դրույթների, եւ ինչպես Արիստոտելը բոլոր գոյերը հանգեցրել է տասը կատեգորիաների, այնպես էլ ամեն մի փիլիսոփայական արտահայտություն հանգեցնում է այս հինգ ձայն-տերմինների, որովհետեւ յուրաքանչյուր փիլիսոփայական ձայն-արտահնչում կամ սեռ է, կամ տեսակ, կամ տարբերություն, կամ սեփական հատկանիշ, կամ պատահական հատկանիշ: Եւ ինչու այս ձայները ընդամենը հինգ հատ են՝ երեւում է բաժանումից, որը կատարվում է հետեւյալ կերպ:
Հնչումը (կամ ձայնը) լինում են երկու տեսակի՝ հոդավոր կամ անհոդ: Հոդավոր ինչպես մարդկային խոսքը, կամ անհոդ՝ ինչպես անասունի ձայնը, կամ էլ անշունչ առարկաների կողմից արձակվող հնչյունները: Եւ այդ երկու տեսակներից յուրաքանչյուրը նույնպես կրկնակի է՝ կամ նշանական, կամ աննշանական: Հոդավոր եւ նշանական, ինչպես աւրինակ, արծիվ եւ եղջերու (բառերը), որովհետեւ նրանք բաղկացած են վանկերից եւ նշանակում են արծիվ եւ եղջերու: Իսկ հոդավոր եւ աննշանական (ձայնը), աւրինակ, ձիակապիկ եւ եղջերվաքաղ (բառերն են), որովհետեւ այս բառերը հոդավոր են, բայց ոչինչ չեն նշանակում: Իսկ անհոդ եւ նշանական, ինչպես շան հաչոցը, որովհետեւ թեպետեւ անհոդ է, բայց նշանակում է, որ մարդ կամ գազան է գալիս: Իսկ անհոդ եւ աննշական, ինչպես (բախվող) քարի կամ փայտի հնչումը:
Արդ, իմանալով, որ այդ այդպես է, փիլիսոփաները չեն զբաղվում ոչ անհոդ, ոչ էլ հոդավոր ու նշանակություն չունեցող ձայնով, ինչպես այդ անում են քերականները, այլ հոդավոր ու նշանակություն ունեցող ձայնով:
Իսկ հոդավոր եւ նշանական ձայնը լինում է երկակի՝ ընդհանուր կամ մասնավոր: Մասնավոր, ինչպես Սոկրատը, ընդհանուր որպես մարդը, ձին, արծիվը: Սակայն, (փիլիսոփան) չի զբաղվում մասնավոր ձայներով, որովհետեւ նրանք անորոշ եւ անսահման են, այլ քննում է ընդհանուր ձայները : Եւ այս հոդավոր, նշանական եւ ընդհանուր ձայները նույնպես երկակի են լինում, էական (եղուտ) եւ ոչ էական (մակեղուտ): Եւ ոչ էական է կոչվում ամեն մի պատահական հատկանիշ, որի լինելը կախված է (գոյի) էությունից: Եւ սրանցից յուրաքանչյուրը երկակի է լինում: Որովհետեւ ոչ էական (հատկանիշը) հանդես է գալիս երկակի. նա հատուկ է լինում կամ մեկ իրի բնությանը, կամ շատերի: Եթե նա հատուկ է շատ իրերի բնությանը, ապա լինում է պատահական հատկանիշ, որը (նույնպես) լինում է երկակի՝ անջատական եւ անանջատ: Անջատական, ինչպես աւրինակ, նստել, աշխատել: Եւ անանջատ, ինչպես, արծվաքիթ, պնչատ, որը հատուկ է բազում (էակների) բնությանը: Իսկ եթե այն հատուկ է լինում մեկ (էակի) բնությանը, ապա դառնում է սեփական հատկանիշ, որը ոչ էական է. աւրինակ, երբ մենք ասում ենք մարդու մասին, որ նրան հատուկ է ծիծաղելը:
Էական հատկանիշների մասին նույնպես ասվում է, որ այն երկակի է, որովհետեւ հատուկ է կամ մեկ (գոյի) բնությանը, կամ շատերի: Եթե նա հատուկ է կամ մեկ (գոյի) բնությանը, կամ շատերի: Եթե նա հատուկ է շատ (գոյերի) բնությանը, ապա արտահայտվում է (ի պատասխան) ի՟նչ է գոյը (հարցի) եւ հանդես է գալիս որպես սեռ, որովհետեւ հարցնելով՝ ինչ է մարդը, մենք պատասխանում ենք՝ կենդանի էակ, որը հատուկ է շատ (արարածների) բնությանը: Կամ նա արտահայտվում է (ի պատասխան) ինչպիսի՟ն է գոյը (հարցի) եւ հանդես է գալիս որպես տարբերություն, որովհետեւ երբ մենք հարցնում ենք, թե ինչպիսի՟ն է մարդու էությունը, ի պատասխան ասում ենք (նրա տեսակային) տարբերության մասին, որ նա բանական (էակ) է, իսկ դա հատուկ է բազում (արարածների) բնությանը: Եւ կամ նա արտահայտվում է դարձյալ (ի պատասխան) ի՟նչ է գոյը (հարցի) եւ հանդես է գալիս որպես տեսակ, որովհետեւ երբ մենք հարցնում ենք, թե ի՟նչ է Սոկրատը, պատասխանում ենք, թե մարդ է, այսինքն նշում ենք տեսակը, որը հատուկ է (արարածների) մեկ (տարատեսակի) բնությանը, որովհետեւ միայն մարդն է կոչվում մարդ: Եւ կամ արտահայտվում է (ի պատասխան) ինչպիսի՟ն է գոյը (հարցի) եւ հանդես է գալիս որպես էական (էութենական, սուբստանցիալ) սեփական հատկանիշ. աւրինակ, երբ մենք հարց ենք տալիս, թե ինչպիսին է մարդու էությունը, ի պատասխան ասում ենք, թե (մարդը) մտածելու եւ գիտություն ընկալելու ընդունակ (արարած է), որը մարդու սեփական հատկանիշն է:
Արդ, քանի որ, ինչպես ցույց տվեցինք բաժանման միջոցով, կամ հինգ ձայն, այսինքն սեռ, տեսակ, տարբերություն սեփական եւ պատահական հատկանիշ, հինգ են նաեւ ստորոգման եղանակները, որոնք հանդես են գալիս այս ձայներից հետո (ի պատասխան հետեւյալ հարցերի)՝ գոյություն ունի՟ գոյը, ի՟նչ է գոյը, ինչպիսի՟ն է գոյը, ինչի՟ համար գոյություն ունի (գոյը) եւ ինչպիսի՟ ձեւով (գոյը) ունի (ինչ-որ) հատկանիշներ: Եւ ահա, սեռն ու տեսակը ստորոգվում են ի պատասխան ի՟նչ է գոյը (հարցի), իսկ տարբերությունը եւ սուբստանցիալ սեփական հատկանիշը՝ իպատասխանինչպիսի՟ն է գոյը: Իսկ ոչ սուբստանցիալ (ոչ էական) սեփական հատկանիշը եւ չանջատվող պատահական հատկանիշը՝ ի պատասխան ինչի՟ համար գոյություն ունի (գոյը) (հարցի):
Եւ պետք է գիտենալ, թե ի՟նչ է եղուտը՝ սուբստանցիալ հատկանիշը եւ ի՟նչ է մակեղուտը՝ ոչ սուբստանցիալ հատկանիշը: Սուբստանցիալ հատկանիշն այն է , որի առկայությունը գոյացնում է, իսկ բացակայությունը վերացնում (գոյը), ինչպես, աւրինակ, բանականը: Իսկ ոչ սուբստանցիալ հատկանիշն այն է, որի բացակայությունը չի վերացնում, իսկ առկայությունը չի գոյացնում (գոյը), ինչպես, աւրինակ, սեւը, սպիտակը:
Սրանով, աստծո աւգնությամբ ավարտեցինք այս (երկրորդ) պրակը:
ԴԱՎԻԹ ԱՆՀԱՂԹ, ԵՐԿԵՐ
''Հայաստան'' հրատարակչություն, 1999
Աշխարհաբար թարգմ., եւ ծանոթագր. Սեն Արեւշատյանի
Եռամեծ եւ Անհաղթ փիլիսոփա Դավիթ Հայ, V-VIդդ.
David Armenios, David l'Invincible, Давид Анахт (Непобедимый)
Պետք է գիտենալ, որ տվյալ երկի նպատակի վերաբերյալ կա եւ համաձայնություն, եւ տարաձայնություն: Համաձայնություն, որովհետեւ բոլորս ընդունում ենք, որ այն պատմում է հինգ ձայների (հնչումների) մասին՝ սեռի, տեսակի, (տեսակային) տարբերության, սեփական եւ պատահական հատկանիշների մասին, ինչպես ինքը (Պորփյուրը) հայտնում է այդ մասին աշխատության սկզբսւմ: Իսկ տարաձայնությունը նույն աշխատության նպատակի վերաբերյալ կայանում է նրանում, որ ոմանք ասում են, թե նա հենց այդ հինգ ձայների համար է ցույց տալիս՝ ինչ օգուտ կա նրանցից, եւ ոչ թե ցուցադրելու նրանց օգտակարությունը այլ իրերի (ճանաչման) համար: Ոմանք էլ ասում են, թե նա զբաղվում է դրանց քննարկումով Արիստոտելի ''Կատեգորիաների'' համար, որովհետեւ Արիստոտելի ''Կատեգորիաները'' ուսուցանում են բոլոր գոյերի մասին, որոնց (ըմբռնման) համար աւգտակար են այս հինգ ձայները, քանի որ նրանք բացահայտվում են այս ձայների միջոցով, որի պատճառով էլ նա զբաղվում է դրանցով: Այլ մարդիկ էլ ասում են, թե նա զբաղվում է դրանցով այն բանի համար, որ հինգ ձայները մեզ պետք են ողջ փիլիսոփայության (ըմբռնման) համար: Որովհետեւ ինչպես քերականները խմբավորել են բոլոր բառերը խոսքի ութ մասերի մեջ, իսկ ճարտասանները պետության ղեկավարման ամբողջ արվեստը հանգեցրել են տասնչորս դրույթների, եւ ինչպես Արիստոտելը բոլոր գոյերը հանգեցրել է տասը կատեգորիաների, այնպես էլ ամեն մի փիլիսոփայական արտահայտություն հանգեցնում է այս հինգ ձայն-տերմինների, որովհետեւ յուրաքանչյուր փիլիսոփայական ձայն-արտահնչում կամ սեռ է, կամ տեսակ, կամ տարբերություն, կամ սեփական հատկանիշ, կամ պատահական հատկանիշ: Եւ ինչու այս ձայները ընդամենը հինգ հատ են՝ երեւում է բաժանումից, որը կատարվում է հետեւյալ կերպ:
Հնչումը (կամ ձայնը) լինում են երկու տեսակի՝ հոդավոր կամ անհոդ: Հոդավոր ինչպես մարդկային խոսքը, կամ անհոդ՝ ինչպես անասունի ձայնը, կամ էլ անշունչ առարկաների կողմից արձակվող հնչյունները: Եւ այդ երկու տեսակներից յուրաքանչյուրը նույնպես կրկնակի է՝ կամ նշանական, կամ աննշանական: Հոդավոր եւ նշանական, ինչպես աւրինակ, արծիվ եւ եղջերու (բառերը), որովհետեւ նրանք բաղկացած են վանկերից եւ նշանակում են արծիվ եւ եղջերու: Իսկ հոդավոր եւ աննշանական (ձայնը), աւրինակ, ձիակապիկ եւ եղջերվաքաղ (բառերն են), որովհետեւ այս բառերը հոդավոր են, բայց ոչինչ չեն նշանակում: Իսկ անհոդ եւ նշանական, ինչպես շան հաչոցը, որովհետեւ թեպետեւ անհոդ է, բայց նշանակում է, որ մարդ կամ գազան է գալիս: Իսկ անհոդ եւ աննշական, ինչպես (բախվող) քարի կամ փայտի հնչումը:
Արդ, իմանալով, որ այդ այդպես է, փիլիսոփաները չեն զբաղվում ոչ անհոդ, ոչ էլ հոդավոր ու նշանակություն չունեցող ձայնով, ինչպես այդ անում են քերականները, այլ հոդավոր ու նշանակություն ունեցող ձայնով:
Իսկ հոդավոր եւ նշանական ձայնը լինում է երկակի՝ ընդհանուր կամ մասնավոր: Մասնավոր, ինչպես Սոկրատը, ընդհանուր որպես մարդը, ձին, արծիվը: Սակայն, (փիլիսոփան) չի զբաղվում մասնավոր ձայներով, որովհետեւ նրանք անորոշ եւ անսահման են, այլ քննում է ընդհանուր ձայները : Եւ այս հոդավոր, նշանական եւ ընդհանուր ձայները նույնպես երկակի են լինում, էական (եղուտ) եւ ոչ էական (մակեղուտ): Եւ ոչ էական է կոչվում ամեն մի պատահական հատկանիշ, որի լինելը կախված է (գոյի) էությունից: Եւ սրանցից յուրաքանչյուրը երկակի է լինում: Որովհետեւ ոչ էական (հատկանիշը) հանդես է գալիս երկակի. նա հատուկ է լինում կամ մեկ իրի բնությանը, կամ շատերի: Եթե նա հատուկ է շատ իրերի բնությանը, ապա լինում է պատահական հատկանիշ, որը (նույնպես) լինում է երկակի՝ անջատական եւ անանջատ: Անջատական, ինչպես աւրինակ, նստել, աշխատել: Եւ անանջատ, ինչպես, արծվաքիթ, պնչատ, որը հատուկ է բազում (էակների) բնությանը: Իսկ եթե այն հատուկ է լինում մեկ (էակի) բնությանը, ապա դառնում է սեփական հատկանիշ, որը ոչ էական է. աւրինակ, երբ մենք ասում ենք մարդու մասին, որ նրան հատուկ է ծիծաղելը:
Էական հատկանիշների մասին նույնպես ասվում է, որ այն երկակի է, որովհետեւ հատուկ է կամ մեկ (գոյի) բնությանը, կամ շատերի: Եթե նա հատուկ է կամ մեկ (գոյի) բնությանը, կամ շատերի: Եթե նա հատուկ է շատ (գոյերի) բնությանը, ապա արտահայտվում է (ի պատասխան) ի՟նչ է գոյը (հարցի) եւ հանդես է գալիս որպես սեռ, որովհետեւ հարցնելով՝ ինչ է մարդը, մենք պատասխանում ենք՝ կենդանի էակ, որը հատուկ է շատ (արարածների) բնությանը: Կամ նա արտահայտվում է (ի պատասխան) ինչպիսի՟ն է գոյը (հարցի) եւ հանդես է գալիս որպես տարբերություն, որովհետեւ երբ մենք հարցնում ենք, թե ինչպիսի՟ն է մարդու էությունը, ի պատասխան ասում ենք (նրա տեսակային) տարբերության մասին, որ նա բանական (էակ) է, իսկ դա հատուկ է բազում (արարածների) բնությանը: Եւ կամ նա արտահայտվում է դարձյալ (ի պատասխան) ի՟նչ է գոյը (հարցի) եւ հանդես է գալիս որպես տեսակ, որովհետեւ երբ մենք հարցնում ենք, թե ի՟նչ է Սոկրատը, պատասխանում ենք, թե մարդ է, այսինքն նշում ենք տեսակը, որը հատուկ է (արարածների) մեկ (տարատեսակի) բնությանը, որովհետեւ միայն մարդն է կոչվում մարդ: Եւ կամ արտահայտվում է (ի պատասխան) ինչպիսի՟ն է գոյը (հարցի) եւ հանդես է գալիս որպես էական (էութենական, սուբստանցիալ) սեփական հատկանիշ. աւրինակ, երբ մենք հարց ենք տալիս, թե ինչպիսին է մարդու էությունը, ի պատասխան ասում ենք, թե (մարդը) մտածելու եւ գիտություն ընկալելու ընդունակ (արարած է), որը մարդու սեփական հատկանիշն է:
Արդ, քանի որ, ինչպես ցույց տվեցինք բաժանման միջոցով, կամ հինգ ձայն, այսինքն սեռ, տեսակ, տարբերություն սեփական եւ պատահական հատկանիշ, հինգ են նաեւ ստորոգման եղանակները, որոնք հանդես են գալիս այս ձայներից հետո (ի պատասխան հետեւյալ հարցերի)՝ գոյություն ունի՟ գոյը, ի՟նչ է գոյը, ինչպիսի՟ն է գոյը, ինչի՟ համար գոյություն ունի (գոյը) եւ ինչպիսի՟ ձեւով (գոյը) ունի (ինչ-որ) հատկանիշներ: Եւ ահա, սեռն ու տեսակը ստորոգվում են ի պատասխան ի՟նչ է գոյը (հարցի), իսկ տարբերությունը եւ սուբստանցիալ սեփական հատկանիշը՝ իպատասխանինչպիսի՟ն է գոյը: Իսկ ոչ սուբստանցիալ (ոչ էական) սեփական հատկանիշը եւ չանջատվող պատահական հատկանիշը՝ ի պատասխան ինչի՟ համար գոյություն ունի (գոյը) (հարցի):
Եւ պետք է գիտենալ, թե ի՟նչ է եղուտը՝ սուբստանցիալ հատկանիշը եւ ի՟նչ է մակեղուտը՝ ոչ սուբստանցիալ հատկանիշը: Սուբստանցիալ հատկանիշն այն է , որի առկայությունը գոյացնում է, իսկ բացակայությունը վերացնում (գոյը), ինչպես, աւրինակ, բանականը: Իսկ ոչ սուբստանցիալ հատկանիշն այն է, որի բացակայությունը չի վերացնում, իսկ առկայությունը չի գոյացնում (գոյը), ինչպես, աւրինակ, սեւը, սպիտակը:
Սրանով, աստծո աւգնությամբ ավարտեցինք այս (երկրորդ) պրակը:
ԴԱՎԻԹ ԱՆՀԱՂԹ, ԵՐԿԵՐ
''Հայաստան'' հրատարակչություն, 1999
Աշխարհաբար թարգմ., եւ ծանոթագր. Սեն Արեւշատյանի
Եռամեծ եւ Անհաղթ փիլիսոփա Դավիթ Հայ, V-VIդդ.
David Armenios, David l'Invincible, Давид Анахт (Непобедимый)
mercredi 6 janvier 2016
ՈՍԿԵ ՀՐԱՇՔ
Ոսկե դուռ
Ու բանալի,
Ոսկե գաղտնիք՝
Ապագայի,
Անցյալի…
Ոսկե պատգամ,
Ոսկե հունդ,
Արարչական
Անհուն մտքի
Ոսկե հուն…
Ոսկե քաղաք՝
Հավերժական,
Լուսասյուն,
Ոսկե կամուրջ՝
Ոսկեկամար,
Ոսկեսյուն…
ՇՈՂԵՐ ՔՈՉԱՐ, "ՈՍԿԵ ՀՐԱՇՔ" ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ
"ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾ" ՀՐԱՏԱՐԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆ, 2015
dimanche 3 janvier 2016
ՏԱՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՆԲԱԺԱՆ Է ՈՍԿԵԴԱՐԻ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ
Նկարազարդումը՝ Շողեր Քոչարի, ՈՍԿԵ ՀՐԱՇՔ ժողովածու
vendredi 1 janvier 2016
ՏԱՂ ԱՍՏՈՒԱԾԱԾՆԻ.ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ
Աչքն ծով ի
ծով ծիծաղախիտ ծաւալանայր յառաւաւտուն՝
Երկու փայլակնաձեւ արեգական նման․
Շողն ի ժմին իջեալ յառաւաւտէ լոյս։
Վարսիցն երամից զարդ, երամից զարդ
Ոլորս են առեալ եռահիւսակն բոլորեալ այտիւք։
Յայտէն նռնենի գեղաշիտակ ծայրից ծաղկանց,
Որոյ սիւնն ի սրտին նուսխայաւրէն կարկաջայր։
Ձեռացն եղիշոյ սարդիատունկ կամարակապ կապէր,
Ատիճաղ-պատիճաղ ստղի-խտղի երգով․
Հոսէր զելեւելսն ընդ միմեանս․
Հանդարտիկ խաղայր, թիկնեթեկին ճեմէր։
Բերանն երկթերթի, վարդն ի շրթանց կաթէր,
Լեզուին շարժողին քաղցրերգանայր տաւիղն։
Ծոցն լուսափայլ կարմիր վարդով լցեալ։
Ծղիքն ծիրանի՝ մանուշակի հոյլք.
Խնկեալ ի կնդրկէ բուրուառ՝ հրով աստուածայնով լցեալ,
Ձայն քաղցրանուագ, որ ի նմանէ հնչէր։
Գեղեցիկ պատմուճանաւն զարդարեալ էր,
Ի կապուտոյ, ի ծիրանոյ, ի բեհեզոյ, ի յորդանէ․
Գաւտին՝ արծաթափայլ, ոսկետտուն, կամարակապ յականց,
Յականց շափիւղայ մանրամասին յաւրինուածով պճնեալ։
Անձինն ի շարժել մարգարտափայլ գեղով,
Ոտիցն ի գնալ՝ շողն ի կաթիլ առնոյր։
Այն թագաւորին, այն նորածին փրկչին,
Զքեզ պսակողին՝ փա՜ռք յաւիտեանս. ամէն։
Երկու փայլակնաձեւ արեգական նման․
Շողն ի ժմին իջեալ յառաւաւտէ լոյս։
Վարսիցն երամից զարդ, երամից զարդ
Ոլորս են առեալ եռահիւսակն բոլորեալ այտիւք։
Յայտէն նռնենի գեղաշիտակ ծայրից ծաղկանց,
Որոյ սիւնն ի սրտին նուսխայաւրէն կարկաջայր։
Ձեռացն եղիշոյ սարդիատունկ կամարակապ կապէր,
Ատիճաղ-պատիճաղ ստղի-խտղի երգով․
Հոսէր զելեւելսն ընդ միմեանս․
Հանդարտիկ խաղայր, թիկնեթեկին ճեմէր։
Բերանն երկթերթի, վարդն ի շրթանց կաթէր,
Լեզուին շարժողին քաղցրերգանայր տաւիղն։
Ծոցն լուսափայլ կարմիր վարդով լցեալ։
Ծղիքն ծիրանի՝ մանուշակի հոյլք.
Խնկեալ ի կնդրկէ բուրուառ՝ հրով աստուածայնով լցեալ,
Ձայն քաղցրանուագ, որ ի նմանէ հնչէր։
Գեղեցիկ պատմուճանաւն զարդարեալ էր,
Ի կապուտոյ, ի ծիրանոյ, ի բեհեզոյ, ի յորդանէ․
Գաւտին՝ արծաթափայլ, ոսկետտուն, կամարակապ յականց,
Յականց շափիւղայ մանրամասին յաւրինուածով պճնեալ։
Անձինն ի շարժել մարգարտափայլ գեղով,
Ոտիցն ի գնալ՝ շողն ի կաթիլ առնոյր։
Այն թագաւորին, այն նորածին փրկչին,
Զքեզ պսակողին՝ փա՜ռք յաւիտեանս. ամէն։
ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ
samedi 26 décembre 2015
ԵՐԲ ՎԵՐՋԸ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ՍԿԻԶԲ. ՎԱՐՔ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ
{ԻԷ}
Եւ մինչդեռ իր մոտ եղող մերձավորների հոգեւոր եռանդը
շարժում էր եւ շատ խրատական ու զգուշացուցիչ թղթեր էր ուղարկում բոլոր գավառները, հենց
միեւնույն տարում, երանելի Սահակի մահից վեց ամիս անցնելուց հետո, Հայոց բանակը սուրբ
Վարդապետի հետ միասին գտնվում էր Այրարատյան Նոր Քաղաքում, եւ միեւնույն հոգեկրոն վարքով
հասավ սրբի քրիստոսակոչ վախճանը մի քանի աւրվա հիվանդությունից հետո, մեհեկան ամսի
տասներեքին: Եւ երբ պիտի ձեռնասուն աշակերտների միջից զատվեր եւ Քրիստոսի գնդին խառնվեր,
ցավերից թեթեւանալով եւ սթափվելով՝ վեր կացավ նստեց ժողովի մեջ եւ ձեռքերը հանապազատարած
երկինք բարձրացրած՝ բոլոր մնացողներին հանձնարարեց աստծու շնորհքին, նրանց համար աւգնություն
խնդրեց:
Եւ {այնտեղ} ժողովված գլխավոր աշակերտների անուններն
այս են. առաջինինը՝ Հովսեփ, որ եւ սկզբում գրեցինք. երկրորդինը՝ Թադիկ, զգաստ {ու}
Վարդապետի հրամանների նկատմամբ շատ զգույշ մարդիկ:: Զինվորական կողմից առաջինի անունը՝
Վահան, Ամատունի ցեղից, որ Մեծ Հայաստանի հազարապետն էր, եւ երկրորդինը՝ Հմայակ, Մամիկոնյան
տոհմից,- պատվական, երկյուղած {ու} Վարդապետի հրամանները կատարող մարդիկ:
Եւ մինչդեռ սրբի ձեռները կարկառված էին դեպի երկինք,
խաչանման, լուսավոր շողավոր ձեւով սքանչելի տեսիլ երեւաց այն ապարանքի վրա, ուր վախճանվում
էր երանելին. եւ ամեն մարդ ինքը տեսավ այդ, եւ ոչ թե ընկերը պատմեց: Եւ նա սրբերին
սեր ու միաբանություն ավանդեց, մերձավորներին ու հեռավորներին աւրհնությամբ պսակեց
եւ հաճոյական աղոթքը Քրիստոսին հասցնելով՝ հանգավ:
Վահանն ու Հմայակը, աշխարհական բազմության հետ, վերցրին
նրան վախճանվածի պատրաստությամբ, սաղմոսներով եւ աւրհնությամբ ու հոգեւոր ցնծություններով,
վառած կանթեղներով ու բորբոքված ջահերով եւ բուրող խնկերով, եւ ամբողջ լուսաճաճանչ
աշտանակով, եւ այն լուսավոր առաջխաղաց խաչանշանով բարձրացան Աւշական եւ այնտեղ մարտիրոսարանի
մեջ դրին, աւրինավոր հիշատակը կատարեցին, ապա նշանն աներեւույթ եղավ, եւ նրանք ետ դարձան
յուրաքանչյուրն իր տեղը:
Իսկ երեք տարի անցնելուց հետո Վահան Ամատունուն հաջողվեց
քրիստոսասեր ջանքով սքանչելի տաճար կանգնել տաշած, քանդակած քարերով, եւ տաճարի ներսում
շինեց Սրբի գերեզմանը: Նա Քրիստոսի կենդանարար մարմնի եւ արյան սեղանի համար վայելուչ,
գույնզգույն, ոսկով եւ արծաթով ու թանկագին քարերով պայծառափայլ անոթներ պատրաստեց
ի հիշատակ, եւ մի տեղ հավաքված բոլոր սրբերի հետ Քրիստոսի խաչակրոն վկայի, երանելի
Մաշթոցի մարմինը փոխադրեց տաճարի գերեզմանը: Եւ նրա Թադիկ անունով աշակերտին, մի զգաստ
ու բարեպաշտ մարդու, եղբայրների հետ, երանության հասած Սրբի համար սպասավոր կարգեցին
ի փառս աստծու:
ՆՈՒՅՆԸ՝ ԳՐԱԲԱՐ
{ԻԷ}
Եւ մինչդեռ այնպէս մերձաւորացն առ իւրեւ զհոգեւոր եռանդն
ածէր, եւ բազում թուղթս խրատգիրս եւ զգուշացուցիչս ընդ ամենայն գաւառս առաքէր, անդէն
ի նմին ամի, յետ ամսոց վեցից անցելոց վախճանի երանելւոյն Սահակայ, լինէր հանդերձ սրբով
վարդապետաւն բանակն Հայոց յԱրարատեան ի Նոր Քաղաք, եւ նովին հոգեկրաւն վարուք հասանէր
սրբոյն քրիստոսակոչ կատարումն, յետ սակաւ ինչ աւուրց հիւանդութեանն, յերեքտասաներորդում
ամսեանն Մեհեկանի: Եւ յորժամ որոշեալ ի միջոյ ձեռնասուն աշակերտացն եւ խառնեալ ի գունդն
Քրիստոսի հասանէր թեթեւացեալ եւ սթափեալ ի ցաւոցն՝ կանգնեալ նստաւ ի ժողովոյն միջի,
եւ համբարձեալ զձեռսն հանապազատարած յերկինս՝ զամէն մնացեալսն յանձն առնէր շնորհացն
Աստուծոյ, վասն նոցա աւգնականութիւն հայցէր:
Եւ անուանք գլխաւորաց աշակերտացն ժողովելոցն են այս.
առաջնում Յովսէփ, զոր եւ ի սկզբան գրեցաք. երկրորդինը Թադիկ. արք զգաստք, զգուշագոյնք
հրամանաց վարդապետութեանն: Ի զինուորական կողմանէն առաջնումն Վահան անուն յազգէն Ամատունեաց,
որ էր հազարապետ Հայոց Մեծաց. եւ երկրորդին Հմայեակ՝ ի Մամիկոնեան տոհմէն, արք պատուականք,
երկիւղածք, հրամանակատարք վարդապետական հրամանաց:
Եւ մինչդեռ ձեռք սրբոյն ընդ երկինս կարկառեալ էին, տեսիլ
սքանչելի խաչանման լուսաւոր շողաւոր ձեւ երեւէր ի վերայ ապարանիցն, յորում երանելին
վախճանէր, զոր ամենայն ուրուք ինքնատես եղեալ, աւանդեալ, զմերձաւորս եւ զհեռաւորս աւրհնութեամբ
պսակէր, եւ զհաճոյական աղաւթս հասուցեալ ի Քրիստոս՝ հանգեաւ:
Զոր առեալ Վահանայ եւ Հմայեկի կազմութեամբ վախճանելոյ,
հանդերձ աշխարհական ամբոխիւ, սաղմոսիւք եւ աւրհնութեամբ եւ հոգեւոր ցնծութեամբք, կանթեղաւք
վառելովք եւ ջահիւք բորբոքելովք եւ խնկաւք բուրելովք եւ ամենայն լուսաճաճանչ գնդիւն,
եւ այնու խաչանշան լուսաւոր յառաջխաղաց նշանաւն, յԱւշականն ելանէին, եւ անդ ի մարտիրոսարանն
մատուցեալ, զաւրինաւոր յիշատակն կատարեալ, ապա նշանն աներեւոյթ լինէր, եւ նոքա յիւրաքանչիւր
դառնային տեղիսն:
Իսկ յետ երից ամաց անցելոց յաջողեցան Վահանայ Ամատունւոյ
քրիստոսասէր փութով խորան սքանչելի կանգնել տաշածոյ վիմաւք քանդակելովք, եւ ի ներքսագոյն
խորանին զսրբոյն հանգիստն յաւրինեալ: Որոյ սպասս վայելուչս, գունագոյնս, պայծառատեիլս,
ոսկւով եւ արծաթով եւ ակամբք պատուականաւք՝ ի յիշատակարան սեղանոյն կենդանարար մարմնոյ
եւ արեանն Քրիստոսի պատրաստեալ, եւ ամենայն սրբովք ի միասին գումարելովք զմարմին խաչակրաւն
վկային Քրիստոսի, երանելոյն Մաշթոցի, ի հանգիստ խորանին փոխէր: Եւ զնորին աշակերտ Թադիկ
անուն, զայր զգաստ եւ բարպաշտաւն, հանդերձ եղբարբք, երանութեանն հասելոյ սպասաւոր սրբոյն
ի փառս Աստուծոյ կարգէին:
ԿՈՐՅՈՒՆ, ՎԱՐՔ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ
''ՀԱՅԱՍՏԱՆ'' հրատարակչություն, 1994թ.
vendredi 25 décembre 2015
ՎԱՐՔ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ. ԿՈՐՅՈՒՆ
{ԻԹ}
Եւ որ հայրերը մեր գրածի համեմատ կատարումն* ունեցան, այդ ոչ թե հին զրույցներից տեղեկացանք եւ մատենագրերով կարգեցինք, այլ մենք հենց ականատես եղանք նրանց կերպարանքներին, եւ ընթերական՝ {նրանց} հոգեւոր գործերին եւ լսող՝ նրանց շնորհապատում ուսման, եւ նրանց արբանյակն** ըստ ավետարանական հրամանների: Ոչ թե սուտապատում ճարտարախոս լինելով մեր խոսքերով՝ իմ հոր մասին կարգեցինք {այս}, այլ շատը թողնելով եւ նշանավոր գիտակներից քաղելով՝ այս համառոտը գրեցինք, որ ոչ միայն մեզ, այլեւ այս մատյանը կարդացողներին հայտնի է: Որովհետեւ՝ իսկապես չէինք դիմանա նրանց յուրաքանչյուրի բոլոր արածները գրքի մեջ նշանակելուն, ուստի պատսպարվեցինք այս ավելի հեշտ ու դյուրինով - առաքելականով: Սրբերի բազմախուռն վաստակները թողեցինք, որպեսզի մանրամասնորեն պատմենք կարեւորագույն հանգամանքները: {Եւ այս} պատմեցինք ոչ ի պատիվ աստծու սրբերին, որոնք ամենապայծառ հավատով ու վարքով ճանաչված հարգվեցին, այլ ի քաջալերիչ աւրինակ իրենց հոգեւոր զավակներին եւ այն ամենքին, որ նրանց միջոցով աշակերտելու են սերնդեսերունդ:
*Կյանքի վախճան, կատարելություն
**Գործակից փոքրավոր, սպասավոր
ՆՈՒՅՆԸ՝ ԳՐԱԲԱՐ
{ԻԹ}
Եւ զի ըստ աւրինակի գրելոցս առ ի մենջ հարքն ի կատարումն դարձան՝ ոչ եթե ի հին համբաւուց տեղեկացեալ եւ մատենագրեալ զայս կարգեցաք, այլ որոց մեր իսկ ականատես եղեալ կերպարանացն, եւ առընթերակաց հոգեւորական գործոցն, եւ լսող շնորհապատում վարդապետութեանն, եւ նոցին արբանեակ ըստ աւետարանական հրամանացն: Ոչ սուտապատում ճարտարախաւս եղեալ առ ի մերոց բանից զհաւրէն իմոյ կարդեցաք, այլ զյաճախագոյնն թողեալ, եւ ի նշանաւոր գիտակացն քաղելով զհամառաւտս կարգեցաք, որ ոչ միայն մեզ, այլ եւ որ զմատեանս ընթեռնուն՝ յայտնի է:
Քանզի չէաք իսկ հանդուրժաւղք՝ զամենայն արարեալսն կտակաւ նշանակել զիւրաքանչիւրսն. այլ ի դիւրագոյնս եւ ի հեշտագոյնս, յառաքելական անդր զանձինս պատսպարեցաք. որոց անցեալ զբազմախուռն արգասեաւք սրբոցն՝ առ ի մանրակրկիտ առնելոյ զկարեւորագոյնս պատմելոյ զհանգամանս: Ասացաք ոչ ի պատիւ ինչ սրբոցն Աստուծոյ, որք ամենապարծ եւ կենդանատուր խաչիւն ծանուցեալք յարգեցան, այլ յաւրինակ քաջալերիչ՝ հոգեւոր ծննդոց իւրեանց, եւ որք նոքաւք աշակերտելոց իցեն յազգս ազգաց:
ԿՈՐՅՈՒՆ, ՎԱՐՔ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ
''ՀԱՅԱՍՏԱՆ'' հրատարակչություն, 1994թ.
Եւ որ հայրերը մեր գրածի համեմատ կատարումն* ունեցան, այդ ոչ թե հին զրույցներից տեղեկացանք եւ մատենագրերով կարգեցինք, այլ մենք հենց ականատես եղանք նրանց կերպարանքներին, եւ ընթերական՝ {նրանց} հոգեւոր գործերին եւ լսող՝ նրանց շնորհապատում ուսման, եւ նրանց արբանյակն** ըստ ավետարանական հրամանների: Ոչ թե սուտապատում ճարտարախոս լինելով մեր խոսքերով՝ իմ հոր մասին կարգեցինք {այս}, այլ շատը թողնելով եւ նշանավոր գիտակներից քաղելով՝ այս համառոտը գրեցինք, որ ոչ միայն մեզ, այլեւ այս մատյանը կարդացողներին հայտնի է: Որովհետեւ՝ իսկապես չէինք դիմանա նրանց յուրաքանչյուրի բոլոր արածները գրքի մեջ նշանակելուն, ուստի պատսպարվեցինք այս ավելի հեշտ ու դյուրինով - առաքելականով: Սրբերի բազմախուռն վաստակները թողեցինք, որպեսզի մանրամասնորեն պատմենք կարեւորագույն հանգամանքները: {Եւ այս} պատմեցինք ոչ ի պատիվ աստծու սրբերին, որոնք ամենապայծառ հավատով ու վարքով ճանաչված հարգվեցին, այլ ի քաջալերիչ աւրինակ իրենց հոգեւոր զավակներին եւ այն ամենքին, որ նրանց միջոցով աշակերտելու են սերնդեսերունդ:
*Կյանքի վախճան, կատարելություն
**Գործակից փոքրավոր, սպասավոր
ՆՈՒՅՆԸ՝ ԳՐԱԲԱՐ
{ԻԹ}
Եւ զի ըստ աւրինակի գրելոցս առ ի մենջ հարքն ի կատարումն դարձան՝ ոչ եթե ի հին համբաւուց տեղեկացեալ եւ մատենագրեալ զայս կարգեցաք, այլ որոց մեր իսկ ականատես եղեալ կերպարանացն, եւ առընթերակաց հոգեւորական գործոցն, եւ լսող շնորհապատում վարդապետութեանն, եւ նոցին արբանեակ ըստ աւետարանական հրամանացն: Ոչ սուտապատում ճարտարախաւս եղեալ առ ի մերոց բանից զհաւրէն իմոյ կարդեցաք, այլ զյաճախագոյնն թողեալ, եւ ի նշանաւոր գիտակացն քաղելով զհամառաւտս կարգեցաք, որ ոչ միայն մեզ, այլ եւ որ զմատեանս ընթեռնուն՝ յայտնի է:
Քանզի չէաք իսկ հանդուրժաւղք՝ զամենայն արարեալսն կտակաւ նշանակել զիւրաքանչիւրսն. այլ ի դիւրագոյնս եւ ի հեշտագոյնս, յառաքելական անդր զանձինս պատսպարեցաք. որոց անցեալ զբազմախուռն արգասեաւք սրբոցն՝ առ ի մանրակրկիտ առնելոյ զկարեւորագոյնս պատմելոյ զհանգամանս: Ասացաք ոչ ի պատիւ ինչ սրբոցն Աստուծոյ, որք ամենապարծ եւ կենդանատուր խաչիւն ծանուցեալք յարգեցան, այլ յաւրինակ քաջալերիչ՝ հոգեւոր ծննդոց իւրեանց, եւ որք նոքաւք աշակերտելոց իցեն յազգս ազգաց:
ԿՈՐՅՈՒՆ, ՎԱՐՔ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ
''ՀԱՅԱՍՏԱՆ'' հրատարակչություն, 1994թ.
jeudi 24 décembre 2015
ՎԱՐՔ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ
{ԻԱ}
Ապա դրանից հետո դարձյալ՝ երանելի Մաշթոցն իր այսպիսի շատ ու բարձրագույն ուսումով սկսեց կարգել եւ հորինել հաճախագույն, դյուրապատում, շնորհագիր, բազմադիմի ճառեր մարգարեական գրքերի լուսավորությունից ու հյութից, ավետարանական ճշմարիտ հավատքի ամեն ճաշակներով լիքը: Դրանց մեջ՝ ավելի հանդերձյալ կյանքի հարութենական հույսի վերաբերյալ՝ շատ նմանություններ եւ աւրինակներ կարգավորեց կազմեց աշխարհիս անցավոր բաներից, որպեսզի տխմարներին ու մարմնական բաներով զբաղվածներին հեշտ ընդունելի եւ դյուրահաս լինին՝ {նրանց} սթափեցնելու ու զարթեցնելու խոստացված պարգեւների նկատմամբ հիմնովին քաջալերելու համար:
{ԻԲ}
Եւ այսպես՝ Հայաստանի, Վրաստանի եւ Աղվանքի բոլոր կողմերում իր ամբողջ կյանքի ընթացքում ամառ ու ձմեռ, գիշեր ու ցերեկ, անվեհեր եւ առանց բնավ հապաղելու, իր իսկ ավետարանական եւ ողջապատում վարքով ամենափրկիչ Հիսուսի անունը կրեց իր անձի վրա թագավորների, իշխանների ու բոլոր հեթանոսների առաջ եւ առանց ընդդիմության հակառակորդների կողմից: Եւ ամեն մարդու զարդարեց Քրիստոսի զգեստով եւ հոգեպես, եւ շատ բանտարկյալներ ու կալանավորներ եւ նեղյալներ ազատեց՝ Քրիստոսի ահավոր զորությամբ կորզելով նրանց բռնակալների ձեռքից: Եւ շատ անիրավ մուրհակներ պատռեց, եւ շատ սգավորների ու նեղսրտածների իր մխիթարական վարդապետությամբ ակնկալություն ու հույս տվեց մեծ աստծու, մեր փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի փառքի հայտնության ժամանակի համար, եւ ամենքին ընդհանրապես՝ փոխեց, աստվածպաշտության կարգ ու կանոնի մեջ դրեց:
{ԻԳ}
Եւ դարձյալ շեն ու անշեն տեղերում բնակեցնելով հաստատեց վանականների շատ ու անհամար խմբեր, դաշտական ու լեռնական, անձավամուտ ու արգելական: Ժամանակ առ ժամանակ իր անձով հենց՝ աւրինակ էր ցույց տալիս նրանց. ամեն մենաստաններից հետն առնում էր աշակերտներից մի քանիսին, եւ գնում, լեռնակյաց, սորամուտ, ծակախիթ էր դառնում, իրենց աւրական սնունդը խոտեղեն ուտելով էին վերջացնում: Եւ այսպես վշտակյաց տկարության էին անձնատուր լինում, մանավանդ որ աչքի առաջ ունեին առաքելական խոսքերի մխիթարությունը, թե՝ ''Երբ տկար եմ Քրիստոսի համար, այն ժամանակ զորացած եմ լինում'', եւ թե՝ ''Ավելի լավ է պարծենամ տկարությամբս, որպեսզի ինձնում բնակվի Քրիստոսի զորությունը'':
Այնտեղ այնուհետեւ չէին հարբում գինով, այլ լցվում էին հոգով եւ սրտերը հոգեւոր երգերով պատրաստում ի փառս եւ ի գովություն աստծու: Այնտեղ վարժվում էին հոգեպատում գրքերի քաղցրուսույց ընթերցանությամբ: Այնտեղ՝ վարդապետի քաջալերությունն ու հորդորը, որ ընտրյալներն առաջ դիմելով հասնեն Քրիստոսի դրած պսակահաս կետին: Այնտեղ հոգով եռում էին աստվածպաշտական ծառայությամբ: Այնտեղ՝ աղերսալի աղոթքներ եւ ամենքի կյանքի համար հաշտեցուցիչ խնդրվածքներ մարդասեր աստծուց:
Եւ նա այս միեւնույն հոգեկրոն արվեստով շատ աւրեր անց էր կացնում անապատ տեղերում, մինչեւ որ երեցներց իմաց էր տրվում {նրան}, որ այն կողմերի եկեղեցիներին մի որեւէ աւգտակար բանի համար աւգնության հասներ Քրիստոսի շնորհքով: Եւ նա առանց բնավ դանդաղելու՝ իր գործակիցների հետ իջնում էր պատահած դեպքին աւգնելու, եւ աստծու զորությամբ վերջացնում էր, եւ անփակ բերանով ավելի հորդ ու առատ էր ծավալեցնում վարդապետության վտակները լսողների սրտերի մեջ:
Եւ այս անում էր նա իր ամբողջ կյանքում իր անձի եւ աշխարհի համար:
ՆՈՒՅՆԸ՝ ԳՐԱԲԱՐ
{ԻԱ}
Ապա յետ այնորիկ դարձեալ՝ այնպիսի առաւել եւ բարձրագոյն վարդապետութեամբն՝ սկսեալ երանելոյն Մաշթոցի ճառս յաճախագոյնս, դիւրապատումս, շնորհագիրս, բազմադիմիս ի լուսաւորութենէ եւ ի հիւթոյ գրոց մարգարէականաց կարգել եւ յաւրինել, լի ամենայն ճաշակաւք աւետարանական հաւատոցն ճշմարտութեան: Յորս բազում նմանութիւնս եւաւրինակս ի յանցաւորացս աստի, առաւելագոյն վասն յարութենական յուսույն առ ի հանդերձեալսն, յերիւրեալ կազմեալ, զի հեշտընկալք եւ դիւրահասոյցք տխմարագունիցն եւ մարմնական իրաւք զբաղելոցն լինիցին, առ ի սթափել եւ զարթուցանել եւ հաստատահիմն առ ի խոստացեալ աւետիսն քաջալերել:
{ԻԲ}
Եւ այնպէս յամենայն կողմանս Հայոց, Վրաց եւ Աղուանից զամենայն ժամանակս կենաց իւրոց, զամառն եւ զձմեռն, զտիւ եւ զգիշեր՝ անվեհեր եւ առանց յապաղելոյ իւրով իսկ աւետարանական եւ ողջապատում գնացիւքն՝ առաջի թագաւորաց եւ իշխանաց եւ ամենայն հեթանոսաց եւ անընդդիմակաց ի հակառակորդաց՝ զամենափրկչին Յիսուսի անուն կրեաց յանձին: Եւ զամենայն ոգի քրիստոսազգեստ եւ հոգեղէն վառեաց, եւ բազում բանդականաց եւ կալանաւորաց եւ տագնապելոց ի բռնաւորաց թողութիւն արարեալ՝ կորզելով զնոսա ահաւոր զաւրութեամբն Քրիստոսի: Եւ բազում մուրհակս անիրաւութեան պատառեաց, եւ բազում սգաւորաց եւ կարճամտելոց՝ մխիթարական վարդապետութեամբն զակնկալութիւն յուսույն ըստ յայտնութեան փառաց մեծին Աստուծոյ փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի նաւթճեաց. եւ զամենայն միանգամայն յաստուածպաշտութեան պայման անդր փոխեաց:
{ԻԳ}
Եւ դարձեալ բազում եւ անհամար գունդս վանականաց ի շէնս եւ յանշէնս, դաշտականս եւ լեռնականս, անձաւամուտս եւ արգելականս բնակեցուցեալ հաստատէր: Զորս ընդ ժամանակս ժամանակս իւրով իսկ անձամբ աւրինակ ցուցանէր. առեալ զոմանս յաշակերտաց յիւրաքանչիւր մենաստանացն եւ երթեալ լեռնակեաց, սորամուտ ծակախիթ եղեալ՝ զառաւրէական զկերակուրն խոտաբուտ ճաշակաւքն վճարէին: Եւ այնպէս վշտակեաց տկարութեան զանձինս տային, մանաւանդ որոց հայեցեալ ի մխիթարութիւն առաքելական բանիցն, թե՝ ''Լաւ եւս լիցի պարծել տկարութեամբս, զի բնակեսցէ յիս զաւրութիւնն Քրիստոսի'':
Անդ էր այնուհետեւ չարբենալ գինւով, այլ առաւելուլ հոգւով, եւ պատրաստել զսիրտս երգովք հոգեւորաւք, ի փառս եւ ի գովութիւն Աստուծոյ: Անդ կրթութիւն քաղցրուսոյց ընթերծուածոց՝ հոգեպատում գրոց: Անդ քաջալերութիւն յորդորական վարդապետութեան, առ ի յառաջադէմ ընտրութեանն պսկահաս քրիստոսագիր կիտին: Անդ եռալ հոգւով աստուածապաշտ ծառայութեամբ: Անդ աղաւթք աղերսալիք, եւ խնդրուածք հաշտեցուցիչք վասն ամենեցուն կենաց՝ առ մարդասէրն Աստուած:
Եւ նովին հոգեկրաւն արուեստիւն հանէր աւուրս բազումս յանապատ տեղիս, մինչեւ ազդ լինէր յերիցանց՝ իրաց ինչ աւգտակարաց եկեղեցեաց կողմանցն այնոցիկ՝ հասանել յաւգնականութիւն շնորհաւքն Քրիստոսի: Եւ նորա առանց իրիք զբաղելոյ՝ հանդերձ գործակցաւք իջեալ ի թիկունս դիպացն պատահելոց, եւ վճարեալ զաւրութեամբն Աստուծոյ, եւ յորդորագոյնս եւ պարարտագոյնս եւ անփակ բերանով՝ զվտակս վարդապետութեանն ի սիրտս լսողացն ծաւալեցուցանէր:
Եւ զայս առնէր զամենայն ժամանակս իւր վասն անձին եւ վասն աշխարհի:
ԿՈՐՅՈՒՆ, ՎԱՐՔ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ
''ՀԱՅԱՍՏԱՆ''հրատարակչություն, 1994թ.
Ապա դրանից հետո դարձյալ՝ երանելի Մաշթոցն իր այսպիսի շատ ու բարձրագույն ուսումով սկսեց կարգել եւ հորինել հաճախագույն, դյուրապատում, շնորհագիր, բազմադիմի ճառեր մարգարեական գրքերի լուսավորությունից ու հյութից, ավետարանական ճշմարիտ հավատքի ամեն ճաշակներով լիքը: Դրանց մեջ՝ ավելի հանդերձյալ կյանքի հարութենական հույսի վերաբերյալ՝ շատ նմանություններ եւ աւրինակներ կարգավորեց կազմեց աշխարհիս անցավոր բաներից, որպեսզի տխմարներին ու մարմնական բաներով զբաղվածներին հեշտ ընդունելի եւ դյուրահաս լինին՝ {նրանց} սթափեցնելու ու զարթեցնելու խոստացված պարգեւների նկատմամբ հիմնովին քաջալերելու համար:
{ԻԲ}
Եւ այսպես՝ Հայաստանի, Վրաստանի եւ Աղվանքի բոլոր կողմերում իր ամբողջ կյանքի ընթացքում ամառ ու ձմեռ, գիշեր ու ցերեկ, անվեհեր եւ առանց բնավ հապաղելու, իր իսկ ավետարանական եւ ողջապատում վարքով ամենափրկիչ Հիսուսի անունը կրեց իր անձի վրա թագավորների, իշխանների ու բոլոր հեթանոսների առաջ եւ առանց ընդդիմության հակառակորդների կողմից: Եւ ամեն մարդու զարդարեց Քրիստոսի զգեստով եւ հոգեպես, եւ շատ բանտարկյալներ ու կալանավորներ եւ նեղյալներ ազատեց՝ Քրիստոսի ահավոր զորությամբ կորզելով նրանց բռնակալների ձեռքից: Եւ շատ անիրավ մուրհակներ պատռեց, եւ շատ սգավորների ու նեղսրտածների իր մխիթարական վարդապետությամբ ակնկալություն ու հույս տվեց մեծ աստծու, մեր փրկիչ Հիսուս Քրիստոսի փառքի հայտնության ժամանակի համար, եւ ամենքին ընդհանրապես՝ փոխեց, աստվածպաշտության կարգ ու կանոնի մեջ դրեց:
{ԻԳ}
Եւ դարձյալ շեն ու անշեն տեղերում բնակեցնելով հաստատեց վանականների շատ ու անհամար խմբեր, դաշտական ու լեռնական, անձավամուտ ու արգելական: Ժամանակ առ ժամանակ իր անձով հենց՝ աւրինակ էր ցույց տալիս նրանց. ամեն մենաստաններից հետն առնում էր աշակերտներից մի քանիսին, եւ գնում, լեռնակյաց, սորամուտ, ծակախիթ էր դառնում, իրենց աւրական սնունդը խոտեղեն ուտելով էին վերջացնում: Եւ այսպես վշտակյաց տկարության էին անձնատուր լինում, մանավանդ որ աչքի առաջ ունեին առաքելական խոսքերի մխիթարությունը, թե՝ ''Երբ տկար եմ Քրիստոսի համար, այն ժամանակ զորացած եմ լինում'', եւ թե՝ ''Ավելի լավ է պարծենամ տկարությամբս, որպեսզի ինձնում բնակվի Քրիստոսի զորությունը'':
Այնտեղ այնուհետեւ չէին հարբում գինով, այլ լցվում էին հոգով եւ սրտերը հոգեւոր երգերով պատրաստում ի փառս եւ ի գովություն աստծու: Այնտեղ վարժվում էին հոգեպատում գրքերի քաղցրուսույց ընթերցանությամբ: Այնտեղ՝ վարդապետի քաջալերությունն ու հորդորը, որ ընտրյալներն առաջ դիմելով հասնեն Քրիստոսի դրած պսակահաս կետին: Այնտեղ հոգով եռում էին աստվածպաշտական ծառայությամբ: Այնտեղ՝ աղերսալի աղոթքներ եւ ամենքի կյանքի համար հաշտեցուցիչ խնդրվածքներ մարդասեր աստծուց:
Եւ նա այս միեւնույն հոգեկրոն արվեստով շատ աւրեր անց էր կացնում անապատ տեղերում, մինչեւ որ երեցներց իմաց էր տրվում {նրան}, որ այն կողմերի եկեղեցիներին մի որեւէ աւգտակար բանի համար աւգնության հասներ Քրիստոսի շնորհքով: Եւ նա առանց բնավ դանդաղելու՝ իր գործակիցների հետ իջնում էր պատահած դեպքին աւգնելու, եւ աստծու զորությամբ վերջացնում էր, եւ անփակ բերանով ավելի հորդ ու առատ էր ծավալեցնում վարդապետության վտակները լսողների սրտերի մեջ:
Եւ այս անում էր նա իր ամբողջ կյանքում իր անձի եւ աշխարհի համար:
ՆՈՒՅՆԸ՝ ԳՐԱԲԱՐ
{ԻԱ}
Ապա յետ այնորիկ դարձեալ՝ այնպիսի առաւել եւ բարձրագոյն վարդապետութեամբն՝ սկսեալ երանելոյն Մաշթոցի ճառս յաճախագոյնս, դիւրապատումս, շնորհագիրս, բազմադիմիս ի լուսաւորութենէ եւ ի հիւթոյ գրոց մարգարէականաց կարգել եւ յաւրինել, լի ամենայն ճաշակաւք աւետարանական հաւատոցն ճշմարտութեան: Յորս բազում նմանութիւնս եւաւրինակս ի յանցաւորացս աստի, առաւելագոյն վասն յարութենական յուսույն առ ի հանդերձեալսն, յերիւրեալ կազմեալ, զի հեշտընկալք եւ դիւրահասոյցք տխմարագունիցն եւ մարմնական իրաւք զբաղելոցն լինիցին, առ ի սթափել եւ զարթուցանել եւ հաստատահիմն առ ի խոստացեալ աւետիսն քաջալերել:
{ԻԲ}
Եւ այնպէս յամենայն կողմանս Հայոց, Վրաց եւ Աղուանից զամենայն ժամանակս կենաց իւրոց, զամառն եւ զձմեռն, զտիւ եւ զգիշեր՝ անվեհեր եւ առանց յապաղելոյ իւրով իսկ աւետարանական եւ ողջապատում գնացիւքն՝ առաջի թագաւորաց եւ իշխանաց եւ ամենայն հեթանոսաց եւ անընդդիմակաց ի հակառակորդաց՝ զամենափրկչին Յիսուսի անուն կրեաց յանձին: Եւ զամենայն ոգի քրիստոսազգեստ եւ հոգեղէն վառեաց, եւ բազում բանդականաց եւ կալանաւորաց եւ տագնապելոց ի բռնաւորաց թողութիւն արարեալ՝ կորզելով զնոսա ահաւոր զաւրութեամբն Քրիստոսի: Եւ բազում մուրհակս անիրաւութեան պատառեաց, եւ բազում սգաւորաց եւ կարճամտելոց՝ մխիթարական վարդապետութեամբն զակնկալութիւն յուսույն ըստ յայտնութեան փառաց մեծին Աստուծոյ փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի նաւթճեաց. եւ զամենայն միանգամայն յաստուածպաշտութեան պայման անդր փոխեաց:
{ԻԳ}
Եւ դարձեալ բազում եւ անհամար գունդս վանականաց ի շէնս եւ յանշէնս, դաշտականս եւ լեռնականս, անձաւամուտս եւ արգելականս բնակեցուցեալ հաստատէր: Զորս ընդ ժամանակս ժամանակս իւրով իսկ անձամբ աւրինակ ցուցանէր. առեալ զոմանս յաշակերտաց յիւրաքանչիւր մենաստանացն եւ երթեալ լեռնակեաց, սորամուտ ծակախիթ եղեալ՝ զառաւրէական զկերակուրն խոտաբուտ ճաշակաւքն վճարէին: Եւ այնպէս վշտակեաց տկարութեան զանձինս տային, մանաւանդ որոց հայեցեալ ի մխիթարութիւն առաքելական բանիցն, թե՝ ''Լաւ եւս լիցի պարծել տկարութեամբս, զի բնակեսցէ յիս զաւրութիւնն Քրիստոսի'':
Անդ էր այնուհետեւ չարբենալ գինւով, այլ առաւելուլ հոգւով, եւ պատրաստել զսիրտս երգովք հոգեւորաւք, ի փառս եւ ի գովութիւն Աստուծոյ: Անդ կրթութիւն քաղցրուսոյց ընթերծուածոց՝ հոգեպատում գրոց: Անդ քաջալերութիւն յորդորական վարդապետութեան, առ ի յառաջադէմ ընտրութեանն պսկահաս քրիստոսագիր կիտին: Անդ եռալ հոգւով աստուածապաշտ ծառայութեամբ: Անդ աղաւթք աղերսալիք, եւ խնդրուածք հաշտեցուցիչք վասն ամենեցուն կենաց՝ առ մարդասէրն Աստուած:
Եւ նովին հոգեկրաւն արուեստիւն հանէր աւուրս բազումս յանապատ տեղիս, մինչեւ ազդ լինէր յերիցանց՝ իրաց ինչ աւգտակարաց եկեղեցեաց կողմանցն այնոցիկ՝ հասանել յաւգնականութիւն շնորհաւքն Քրիստոսի: Եւ նորա առանց իրիք զբաղելոյ՝ հանդերձ գործակցաւք իջեալ ի թիկունս դիպացն պատահելոց, եւ վճարեալ զաւրութեամբն Աստուծոյ, եւ յորդորագոյնս եւ պարարտագոյնս եւ անփակ բերանով՝ զվտակս վարդապետութեանն ի սիրտս լսողացն ծաւալեցուցանէր:
Եւ զայս առնէր զամենայն ժամանակս իւր վասն անձին եւ վասն աշխարհի:
ԿՈՐՅՈՒՆ, ՎԱՐՔ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ
''ՀԱՅԱՍՏԱՆ''հրատարակչություն, 1994թ.
lundi 21 décembre 2015
ԲՈԼՈՐԳԻՐ. բոլորակ գիր
Բոլորգիր, բոլորակ գիր, հայկական գրատեսակ: Ստեղծել
է Մեսրոպ Մաշտոցը մյուս գրատեսակների հետ միաժամանակ:
Ի տարբերություն երկաթագրի եւ գրչագրի, բոլորգիրը
նստում է տողագծի վրա իր բոլորակով, որը դրվում է երկար բաղադրիչի վերին, միջին,
կամ ստորին մասում, կարճ եւ նուրբ գծերի աւգնությամբ, իսկ երկարի մնացած մասը ձգվում է տողից վեր կամ վար:
Ո'գտագործվել է որպես առաւրյա գիր: X դարից բոլորգիրը
դարձել է գրչության, XIIIդ. 2-րդ կեսից՝ հիմնական գրերից մեկը: Կատարելության է հասել
Կիլիկիայի մշակութային կենտրոններում, ապա տարածվել բուն Հայաստանում, հայկ. գաղթավայրերում
եւ XVI դարից
դարձել տպագրության գիր:
Գծագրական տեսակետից բոլորգիրը միջնադարում բաժանվել
է 4 ենթախմբի.
1. ''մարմնածիրք'' - ա,ո,
ս, տ եւ այլն,
2.''գլխածիրք'' - բ,
գ, դ, զ եւ այլն,
3. ''վերջածիրք'' - ե,
ժ, ծ, մ եւ այլն,
4. ''միջածիրք'' - թ,
ի, խ, կ, վ եւ այլն:
Բոլորգիրով մեզ հասած ամենահին ձեռագիրը գրված է
981-ին:
Բոլորգրից առաջացել են շղագիրը եւ նոտրգիրը:
Ա.Մաթեւոսյան,
Հայկական Սովետական Հանրագիտարան
dimanche 20 décembre 2015
ԽՈՍՔ, ԱՆՈՒՆ, ՍԱՀՄԱՆՈՒՄ
Սահմանումը հակիրճ խոսք է, որը բացահայտում է ենթակա իրերի բնությունը:
Անունը եւս սահմանում է ենթակա իրի բնությունը:
Անվանումը հանդես է գալիս որպես հակիրճ սահմանում, իսկ սահմանումը որպես ընդարձակ անվանում:
Արդ, որպեսզի անունը տարանջատվի (սահմանումից), կիրառում են խոսքը:
Եւ իրոք, անունը կատարում է նույն բանը, ինչ որ անում է նաեւ խոսքը, որովհետեւ ե'ւ անունը, ե'ւ խոսքը բացահայտում են ենթակա իրի բնությունը:
Սակայն այդ դեպքում ինչի՟ համար են ստեղծել սահմանում: Պատասխանենք. որպեսզի մենք իմանանք բաղկացուցիչ տարբերությունները, այսինքն՝ որպեսզի մեզ համար (լրիվ պատկերացում) կազմենք ենթակա իրերի մասին: Որովհետեւ եթե մենք միայն ասենք մարդ, դեռ չենք իմանա նրա բաղկացուցիչ տարբերութունները, իսկ եթե ասենք մարդը կենդանի է բանական, մահկանացու, մտածելու եւ գիտության ընդունակ, մենք կիմանանք նրա բաղկացուցիչ տարբերությունները:
ԴԱՎԻԹ ԱՆՀԱՂԹԻ ''ՍԱՀՄԱՆՔ ԻՄԱՍՏԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ''
ԴԱՎԻԹ ԱՆՀԱՂԹ, ԵՐԿԵՐ
''Հայաստան'' հրատարակչություն, 1999
Աշխարհաբար թարգմ., եւ ծանոթագր. Սեն Արեւշատյանի
jeudi 17 décembre 2015
20-21-ՐԴ ԴԱՐԵՐԻ ՏԱՐԵՑՈՒՅՑ՝ ԸՍՏ 12 ԿԵՆԴԱՆԱԿԵՐՊԵՐԻ
1901
|
Խոյ
|
1902
|
Ցուլ
|
1903
|
Երկվորյակներ
|
1904
|
Խեցգետին
|
1905
|
Առյուծ
|
1906
|
Կույս
|
1907
|
Կշեռք
|
1908
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
1909
|
Աղեղնավոր
|
1910
|
Այծեղջյուր
|
1911
|
Ջրհոս
|
1912
|
Ձուկ
|
1913
|
Խոյ
|
1914
|
Ցուլ
|
1915
|
Երկվորյակներ
|
1916
|
Խեցգետին
|
1917
|
Առյուծ
|
1918
|
Կույս
|
1919
|
Կշեռք
|
1920
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
1921
|
Աղեղնավոր
|
1922
|
Այծեղջյուր
|
1923
|
Ջրհոս
|
1924
|
Ձուկ
|
1925
|
Խոյ
|
1926
|
Ցուլ
|
1927
|
Երկվորյակներ
|
1928
|
Խեցգետին
|
1929
|
Առյուծ
|
1930
|
Կույս
|
1931
|
Կշեռք
|
1932
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
1933
|
Աղեղնավոր
|
1934
|
Այծեղջյուր
|
1935
|
Ջրհոս
|
1936
|
Ձուկ
|
1937
|
Խոյ
|
1938
|
Ցուլ
|
1939
|
Երկվորյակներ
|
1940
|
Խեցգետին
|
1941
|
Առյուծ
|
1942
|
Կույս
|
1943
|
Կշեռք
|
1944
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
1945
|
Աղեղնավոր
|
1946
|
Այծեղջյուր
|
1947
|
Ջրհոս
|
1948
|
Ձուկ
|
1949
|
Խոյ
|
1950
|
Ցուլ
|
1951
|
Երկվորյակներ
|
1952
|
Խեցգետին
|
1953
|
Առյուծ
|
1954
|
Կույս
|
1955
|
Կշեռք
|
1956
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
1957
|
Աղեղնավոր
|
1958
|
Այծեղջյուր
|
1959
|
Ջրհոս
|
1960
|
Ձուկ
|
1961
|
Խոյ
|
1962
|
Ցուլ
|
1963
|
Երկվորյակներ
|
1964
|
Խեցգետին
|
1965
|
Առյուծ
|
1966
|
Կույս
|
1967
|
Կշեռք
|
1968
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
1969
|
Աղեղնավոր
|
1970
|
Այծեղջյուր
|
1971
|
Ջրհոս
|
1972
|
Ձուկ
|
1973
|
Խոյ
|
1974
|
Ցուլ
|
1975
|
Երկվորյակներ
|
1976
|
Խեցգետին
|
1977
|
Առյուծ
|
1978
|
Կույս
|
1979
|
Կշեռք
|
1980
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
1981
|
Աղեղնավոր
|
1982
|
Այծեղջյուր
|
1983
|
Ջրհոս
|
1984
|
Ձուկ
|
1985
|
Խոյ
|
1986
|
Ցուլ
|
1987
|
Երկվորյակներ
|
1988
|
Խեցգետին
|
1989
|
Առյուծ
|
1990
|
Կոյս
|
1991
|
Կշեռք
|
1992
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
1993
|
Աղեղնավոր
|
1994
|
Այծեղջյուր
|
1995
|
Ջրհոս
|
1996
|
Ձուկ
|
1997
|
Խոյ
|
1998
|
Ցուլ
|
1999
|
Երկվորյակներ
|
2000
|
Խեցգետին
|
2001
|
Առյուծ
|
2002
|
Կույս
|
2003
|
Կշեռք
|
2004
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
2005
|
Աղեղնավոր
|
2006
|
Այծեղջյուր
|
2007
|
Ջրհոս
|
2008
|
Ձուկ
|
2009
|
Խոյ
|
2010
|
Ցուլ
|
2011
|
Երկվորյակներ
|
2012
|
Խեցգետին
|
2013
|
Առյուծ
|
2014
|
Կույս
|
2015
|
Կշեռք
|
2016
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
2017
|
Աղեղնավոր
|
2018
|
Այծեղջյուր
|
2019
|
Ջրհոս
|
2020
|
Ձուկ
|
2021
|
Խոյ
|
2022
|
Ցուլ
|
2023
|
Երկվորյակներ
|
2024
|
Խեցգետին
|
2025
|
Առյուծ
|
2026
|
Կույս
|
2027
|
Կշեռք
|
2028
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
2029
|
Աղեղնավոր
|
2030
|
Այծեղջյուր
|
2031
|
Ջրհոս
|
2032
|
Ձուկ
|
2033
|
Խոյ
|
2034
|
Ցուլ
|
2035
|
Երկվորյակներ
|
2036
|
Խեցգետին
|
2037
|
Առյուծ
|
2038
|
Կույս
|
2039
|
Կշեռք
|
2040
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
2041
|
Աղեղնավոր
|
2042
|
Այծեղջյուր
|
2043
|
Ջրհոս
|
2044
|
Ձուկ
|
2045
|
Խոյ
|
2046
|
Ցուլ
|
2047
|
Երկվորյակներ
|
2048
|
Խեցգետին
|
2049
|
Առյուծ
|
2050
|
Կույս
|
2051
|
Կշեռք
|
2052
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
2053
|
Աղեղնավոր
|
2054
|
Այծեղջյուր
|
2055
|
Ջրհոս
|
2056
|
Ձուկ
|
2057
|
Խոյ
|
2058
|
Ցուլ
|
2059
|
Երկվորյակներ
|
2060
|
Խեցգետին
|
2061
|
Առյուծ
|
2062
|
Կույս
|
2063
|
Կշեռք
|
2064
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
2065
|
Աղեղնավոր
|
2066
|
Այծեղջյուր
|
2067
|
Ջրհոս
|
2068
|
Ձուկ
|
2069
|
Խոյ
|
2070
|
Ցուլ
|
2071
|
Երկվորյակներ
|
2072
|
Խեցգետին
|
2073
|
Առյուծ
|
2074
|
Կույս
|
2075
|
Կշեռք
|
2076
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
2077
|
Աղեղնավոր
|
2078
|
Այծեղջյուր
|
2079
|
Ջրհոս
|
2080
|
Ձուկ
|
2081
|
Խոյ
|
2082
|
Ցուլ
|
2083
|
Երկվորյակներ
|
2084
|
Խեցգետին
|
2085
|
Առյուծ
|
2086
|
Կույս
|
2087
|
Կշեռք
|
2088
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
2089
|
Աղեղնավոր
|
2090
|
Այծեղջյուր
|
2091
|
Ջրհոս
|
2092
|
Ձուկ
|
2093
|
Խոյ
|
2094
|
Ցուլ
|
2095
|
Երկվորյակներ
|
2096
|
Խեցգետին
|
2097
|
Առյուծ
|
2098
|
Կույս
|
2099
|
Կշեռք
|
2100
|
Ո'ցակիր, Կարիճ
|
2101
|
Աղեղնավոր
|
Inscription à :
Articles (Atom)