Եւ ահա, քանի որ մեր նախորդ զրույցներում խոսելով թվական պատճառների մասին,
ասեցինք թե ինչո՟ւ փիլիսոփայության սահմանումներն ընդամենը վեցն են, պետք է գիտենալ նաեւ, որ թվերը երկու տեսակ են լինում, զույգ եւ կենտ: Զույգ թիվը այն է, որ կարող է բաժանվել երկու մասի, ինչպես չորսը, վեցը, ութը, տասը: Իսկ կենտ թիվն այն է, որ չի կարող երկու մասի բաժանվել, ինչպես երեքը, հինգը, յոթը, իննը: Զույգ եւ կենտ թվերի համար ընհանուր սկիզբ է հանդիսանում, մեկը, իսկ զույգ թվերի համար՝ երկուսը:
Բայց ոմանք կասկած են հայտնում, թե ինչո՟ւ երկուսը, թիվ լինելով, սկիզբ է հանդիսանում: Սրան մենք այսպիսի պատասխան ենք տալիս. երկուսը թիվ չէ, որովհետեւ ինքը թվի հատկություն չունի, որովհետեւ ամեն մի թիվ (իրենով) բազմապատկելիս ավելի մեծ թիվ է տալիս, քան գումարելիս, ինչպես ո'րինակ, երեք անգամ երեք ինն է, եւ երեքին գումարած երեք հավասար է վեցի: Ահա բազմապատկության ժամանակ ավելի մեծ թիվ ստացվեց՝ ինը, քան գումարման՝ վեց:
Իսկ երկուսն այդպես չէ, որովհետեւ (ինքն իրենով) բազմապատկելիս եւ գումարելիս նույն թիվն է տալիս չորսը, որովհետեւ երկու անգամ երկու հավասար է չորսի, եւ երկուսին գումարած երկու (նույնպես) չորս է: Այստեղից պարզ է, որ երկուսը ոչ թե թիվ է այլ միայն (զույգ) թվերի սկիզբ:
Սրանից հետո անհրաժեշտ է իմանալ, որ յոթ թիվը կուսական է կոչվում, ինչպես Աթենասը* եւ ժամանակը: Կուսական, որովհետեւ տասնյակի մեջ մտնող բոլոր թվերը կամ ծնում են որեւ է թիվ կամ էլ ծնվում են որեւէ թվից, իսկ յոթը ոչ ծնում է տասնյակի մեջ մտնող որեւէ թիվ, ոչ էլ ծնվում է նրանցից որեւէ մեկից: Ո'րինակ, երկուսը բազմապատկման միջոցով ծնում է չորսը, երեքը՝ ինը: Իսկ չորսը ծնվում է երկուսից եւ ծնում է ութը՝ կրկնապատկման դեպքում: Նույնպես եւ հինգը ծնում է տասը՝ կրկնապատկման դեպքում, իսկ վեցը ծնվում է երեքից՝ վերջինիս կրկնապատկումից: Մինչդեռ յոթը ոչ ծնում է, ոչ էլ ծնվում է տասնյակի մեջ մտնող որեւէ թվից :
Այսպես եւ Աթենասը կույս է կոչվում, որովհետեւ հեթանոսներն Աթենասի մասին ասում էին, թե նա ծնվեց Արամազդի գլխից**: Իսկ ժամանակը կուսական է կոչվում նրա համար, որ վեցամսյա եւ ութամսյա ծնված երեխաները չեն ապրում, իսկ յոթ ամսականները ապրում են:
Եւ դարձյալ, որովհետեւ երեխաները սովորաբար յոթ ամսական ժամանակ ատամ են հանում, իսկ յոթ տարեկան հասակում փոխում են:
Աստծո ո'գնությամբ ավարտեցինք եւ այս պրակը:
* Աթենաս (ավելի ճիշտ ձեւն է Աթենա, ինչպես եւ եղել է գրաբարում) - հին հունական դիցաբանության մեջ՝ գիտություննրի, արվեստների, հաղթական պատերազմների եւ խաղաղության ասվածուհի, Զեւսի դուստրը: Ըստ ավանդության, ''հավերժ կույս'' էր, ծնված անարատ ձեւով՝ իր հոր գլխից: Հայ դիցաբանության մեջ նույնացվում էր Նանեի հետ:
** Արամազդ - հին հայոց դիցաբանության գերագույն աստվածությունը, նույնացվում էր Ահուրամազդայի եւ Զեւսի հետ:
ԴԱՎԻԹ ԱՆՀԱՂԹ, ԵՐԿԵՐ
''Հայաստան'' հրատարակչություն, 1999
Աշխարհաբար թարգմ., եւ ծանոթագր. Սեն Արեւշատյանի
David Armenios, David l'Invincible, Davit Nerginatsi, David de Nerken
Давид Анахт
(Непобедимый)
Եռամեծ
եւ Անհաղթ փիլիսոփա Դավիթ Հայ, V-VIդդ.
